Varlıkları daha iyi anlatabilmek için bazen onları niteleyici ya da belirtici ifadeler kullanırız. Bu sözcükleri isimlerin önüne getirerek varlıkların şeklini, rengini, sayısını, durumunu belirtiriz.
İsimlerin önüne gelerek isimleri renk, şekil, durum, sayı vb. yönlerden niteleyen veya belirten sözcüklere sıfat denir.
Sıfat Türleri
1.Niteleme Sıfatı
Varlıkların nasıl olduklarını bildiren sözcüklerdir. İsimlere sorulan "nasıl?" sorusu bize niteleme sıfatını verir.
Örnekler:
Odanın ortasında yuvarlak masa vardı.
Nasıl masa?
Cevap: Yuvarlak
"Masa" ismine sorulan "nasıl?" sorusu bize niteleme sıfatını vermiştir.
Yuvarlak (niteleme sıfatı)
masa (isim)
Kırmızı kalemimi gören var mı?
Nasıl kalem?
Cevap: kırmızı
"kalem" ismine sorulan "nasıl?" sorusu bize niteleme sıfatını vermiştir.
Kırmızı (niteleme sıfatı)
kalem (isim)
2. Belirtme Sıfatları
Varlıkları işaret, sayı, yer, belgisizlik ve soru gibi yönlerden belirten sözcüklerdir. Belirtme sıfatları dörde ayrılır:
2.1. İşaret Sıfatları
Varlıkları işaret yoluyla belirten sıfatlardır. İşaret sıfatları, isimlere sorulan “hangi?” sorusuna cevap verir.
Örnekler:
Şu kitabı bana uzatır mısın?
Yukarıdaki cümlede bulunan “şu” sözcüğü işaret sıfatıdır. “kitap” sözcüğüne “hangi?” sorusunu sorduğumuzda “şu” yanıtını alırız. Bu yüzden “şu" sözcüğü işaret sıfatıdır.
Bu kalem, bana ablamın hediyesi.
Yukarıdaki cümlede bulunan “bu” sözcüğü işaret sıfatıdır. “kalem” sözcüğüne “hangi?” sorusunu sorduğumuzda “bu” yanıtını alırız. Bu yüzden “bu" sözcüğü işaret sıfatıdır.
2.2. Sayı Sıfatları
Varlıkları sayı yoluyla belirten sıfatlardır. Sayı sıfatları dörde ayrılır:
2.2.1. Asıl Sayı Sıfatları
Bir ismi tam sayı olarak belirtir. İsme sorulan “kaç?” sorusuyla bulunur.
Örnekler:
Masanın üzerinde iki elma var.
Yukarıdaki cümlede bulunan “iki" sözcüğü, “elma” sözcüğünün sayısını belirttiği için asıl sayı sıfatıdır.
Kapının önünde üç öğrenci bekliyordu.
2.2.2. Sıra Sayı Sıfatları
Varlıkların derecelerini, sıralarını belirten sıfatlardır. Sıra sayı sıfatları isimlere gelen “-ıncı, -inci” ekleri ile yapılır. İsme sorulan “kaçıncı?” sorusunun cevabıdır.
Örnekler:
Altıncı soruyu sadece o çözmüş.
Yukarıdaki cümlede bulunan “altıncı" sözcüğü, “soru” sözcüğünün sırasını belirttiği için sıra sayı sıfatıdır.
Onlar üçüncü katta oturuyormuş.
2.2.3. Üleştirme Sayı Sıfatları
Varlıkların eşit bölümlerini belirten ve paylaştırma anlamı taşıyan sıfatlardır. Sayılara “-er, -ar” eki getirilerek oluşturulur. İsme sorulan “kaçar?” sorusunun cevabı üleştirme sayı sıfatını verir.
Örnekler:
Herkese onar elma düşmüş.
onar: üleştirme sayı sıfatı
elma:isim
Onlara babalarından ikişer daire kalmış.
2.2.4. Kesir Sayı Sıfatları
Bir ismi kesirli sayılarla belirten sayı sıfatıdır, isme sorulan “kaçta kaç?” sorusunun cevabıdır.
Örnekler:
Bu ayki satışımızdan kendisine üçte iki pay ayırdık.
NOT: “yarım, çeyrek” sözcükleri bir ismi belirttiğinde kesir sayı sıfatı olur.
Örnek:
Her sabah kahvaltıda yarım ekmeği bitirir.
2.3. Belgisiz Sıfatlar
Varlıkları sayı ve miktar bakımından tam olarak belirtmeyen sıfatlardır. “bir, birkaç, birçok, birtakım, her, hiçbir, herhangi, çoğu, kimi, bazı, bütün, tüm, başka" gibi kesinlik bildirmeyen, belirsizlik anlamı taşıyan sözcükler kullanılır.
Örnekler:
Bazı öğrenciler kitap bile getirmiyor.
Birkaç kişi dışında soruyu çözen yok.
Kimi insanlar bunun doğru olmadığını düşünüyor.
Bu cümlelerdeki “bazı, birkaç, kimi" sözcükleri “öğrenciler, kişi, insanlar” isimlerini, kesin olmayacak şekilde belirtmiştir. Yani burada bir belirsizlik vardır. Dolayısıyla, “bazı”, "birkaç" ve “kimi” sözcükleri belgisiz sıfattır.
UYARI :“Bir” sözcüğü “herhangi bir” anlamında kullanılırsa belgisiz sıfat, “tek” anlamında kullanılıp ismin sayısını ifade ediyorsa asıl sayı sıfatıdır.
Örnek:
Bir gün benim haklı olduğumu göreceksiniz.
Belgisiz sıfat
Bir gün sonra sınavımız var.
Asıl sayı sıfatı
2.4. Soru Sıfatları
İsimleri soru yoluyla belirten sıfatlardır. Soru sıfatlarının cevabı yine sıfattır. “nasıl, kaç, kaçıncı, kaçar, hangi, ne kadar, ne?” gibi sorular soru sıfatıdır.
Örnekler:
Kaçıncı soruyu çözemedin?
Bu cümlede, “kaçıncı” soru sözcüğünün “soru” ismini belirttiğini görüyoruz. Bu soru sözcüğüne verilebilecek “ikinci soru” cevabının sıfat olması, bu soru sözcüğünün sıfat olduğunu gösterir.
Masada kaç kitap var?
Bu cümlede, “kaç” soru sözcüğünün “kitap” ismini belirttiğini görüyoruz. Bu soru sözcüğüne verilebilecek “üç kitap” cevabının sıfat olması, bu soru sözcüğünün sıfat olduğunu gösterir.
