22 Kasım 2021 Pazartesi

Sözcükte Anlam (Sözcükte Anlam Özellikleri)

 




Sözcükte Anlam Türkçe dersinde 5,6,7 ve 8. sınıf düzeylerinde işlenen kapsamı çok geniş bir konudur. Biz bu yazımızda "Sözcükte Anlam Özellikleri" konusunu ele alacağız. 

Sözcükler anlam özelliklerine göre;

1) Gerçek Anlam (Temel Anlam 
2) Mecaz Anlam 
3) Terim Anlam 

olmak üzere üç başlık altında incelenir. 

1) Gerçek Anlam (Temel Anlam) 

Bir sözcüğün akla gelen ilk anlamına ya da sözlükteki birinci anlamına gerçek anlam (temel anlam) denir. Örneğin "ateş" dendiğinde akla gelen ilk anlam o sözcüğün gerçek anlamıdır. 

Örnek: İpi keserken oldukça zorlandı. 

"kesmek" sözcüğünün sözlükteki ilk anlamı "bıçak, makas vb. bir araçla bir şeyi ikiye ayırmak, parçalamak, doğramak"tır. Yani "kesmek" sözcüğünün gerçek anlamı budur. Yukarıdaki cümlede de sözcük bu anlamıyla kullanılmıştır. 

Diğer Örnekler: 

Işık çok rahatsız ediyor, perdeyi çeker misiniz? 
Evin yolunu kaybeden çocuk oldukça tedirgindi. 
Masanın üzerinde boş bir kalem kutusu vardı. 
Gömleğindeki mürekkep lekesi dikkatimi çekmişti. 
-Bugün yağmur yağmadı ve zeminin kuru olması işimizi oldukça kolaylaştıracak. 

Yukarıdaki cümlelerde yer alan altı çizili sözcükler gerçek anlamda kullanılmıştır. 

2) Mecaz Anlam 

Bir sözcüğün gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak kazandığı yeni anlamlara mecaz anlam denir. 

Örnek: Bu sıcak karşılamanın üzerimdeki olumlu tesirini anlatamam. 

Bu cümlede "sıcak" sözcüğü "içten/samimi" anlamına gelecek şekilde kullanılmıştır. Bu nedenle bu sözcük mecaz anlamlıdır. 

Diğer Örnekler: 

Kürsüdeki adam ateşli konuşmasıyla dikkat çekmişti. 
Bu boş sözler artık bıkkınlık vermeye başladı. 
Geçmişinde leke olmayan dürüst bir insandır kendisi. 
Yaşadığımız bu olay adeta karanlık günlerin habercisiydi. 
Yönetim anlayışının çok katı olması çalışanları oldukça bezdirmişti. 
Buradaki hayatın kuru ve zevksiz olması insanları buradan uzaklaştırıyor. 

Yukarıdaki cümlelerde yer alan altı çizili sözcükler mecaz anlamda kullanılmıştır. 

3) Terim Anlam 

Bilim, sanat, spor ve meslek alanlarına ilişkin kavramları karşılayan sözcüklere terim anlamlı sözcükler denir. 

Örnekler: 

-"Penaltı, korner, gol, taç, ofsayt" sözcükleri futbolla ilgili,
-"Perde, oyun, sahne, dekor, skeç" sözcükleri tiyatroyla ilgili,
-"Nota, beste, akort" sözcükleri müzikle ilgili, 
-"Sözcük, ek, kök, sıfat, zamir" sözcükleri dil bilgisiyle ilgili, 
-"Gezegen, uydu, galaksi" sözcükleri gökbilimle ilgili 

terimlerdir. 

Diğer Örnekler: 

Üslü sayıları tam olarak anlayamadım. (Matematik terimi)
Birçok filmde tehlikeli sahnelerde dublörler görev yapar.  (Sinema terimi)
Dedemin tansiyonu kısa bir süre sonra normale döndü.  (Tıp terimi) 

Örnek Sorular

1)Aşağıdaki cümlelerin hangisinde mecaz anlamlı sözcüğe yer verilmemiştir

A) Tüm derdimi döküp anlatacağım birine ihtiyacım var. 
B) İnce düşünceli insanlara karşı zaafım var. 
C) Arkadaşıma kolay bir soru sordum. 
D) Çok çabuk öfkelense de öfkesi bir anda sönüverirdi. 

Çözüm: A seçeneğinde "döküp", B seçeneğinde "ince", D seçeneğinde "sönüverirdi" sözcükleri mecaz anlamda kullanılmıştır. C seçeneğinde ise mecaz anlamlı sözcüğe yer verilmemiştir.  CEVAP: C


2) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde terim anlamlı sözcük vardır? 

A) Tatlı bir rüzgâr eşliğinde yürüyorduk. 
B) Yaşadığı sorun onun derin düşüncelere dalmasına sebep oluyordu. 
C) Matematiği sevmeme rağmen yine de başarılı olamıyordum. 
D) Yayılan virüs insanları paniğe sevk etmişti. 

Çözüm: D seçeneğinde yer alan "virüs" sözcüğü fen bilimleri terimidir. CEVAP: D


Bu konuyla ilgili birinci konu testine BURADAN ulaşabilirsiniz. 

Bu konuyla ilgili ikinci konu testine BURADAN ulaşabilirsiniz. 

Diğer testlere de aşağıdaki bağlantılardan ulaşabilirsiniz. 








Popüler Yayınlar