KPSS Genel Kültür Notları 3

 

1) Kendisine Mustafa Kemal'i tutuklama emri verilmesine rağmen "Emrinizdeyiz Paşam! Ben, subaylarım, erlerim, Kolordum, hepimiz emrinizdeyiz!" diyerek Mustafa Kemal'e ve Milli Mücadele'ye desteğini gösteren 15. Kolordu Komutanı:

✅Kazım Paşa (Karabekir)

(Şevket Süreyya Aydemir, Tek Adam, C. 2., s. 105)

 

2) ✅General Harbord Raporu

ABD Başkanı Wilson tarafından görevlendirilen General Harbord, Osmanlı ülkesinde yaşanan Ermeni sorunu hakkında bir rapor hazırlamıştır. Rapor, Ermeni iddialarının asılsız olduğunu ortaya koymuştur.

 

3) Bizans İmparatorluğu ve Pontus Rum Devleti'ni yeniden canlandırma amacını taşıyan Yunanlara ait ideal:

✅Megali İdea (Büyük İdeal/Fikir)

 

4) Asıl adı Osman Nevres olan ve İzmir'deki Yunan işgaline karşı attığı ilk kurşunla tanınan gazeteci:

✅Hasan Tahsin

 

5) İzmir'in işgalinin ertesi günü "Hiçbir müdafaa vasıtası olmayan bir Müslüman dahi yerden üç taş alarak düşmana atmaya mecburdur." diyerek halkı mücadeleye çağıran kişi:

✅Denizli Müftüsü Ahmet Hulusi Efendi

 

6) Milli Mücadele'nin haklılığını ortaya koyan ilk uluslararası belge:

✅Amiral Bristol Raporu (İzmir'in işgalinin haksızlığını ortaya koymuştur.)

 

7) Hatay sorunu ile ilgili hazırlanan rapor:

✅Sandler Raporu

 

8) Milli Mücadele'nin gerekçe, amaç ve yöntemini açıkça belirten ve bu özelliğiyle bir "ihtilâl bildirisi" özelliği taşıyan genelge:

✅Amasya Genelgesi

 

9) Mustafa Kemal Paşa'nın Erzurum Kongresi öncesinde verdiği kararla "Sineyimillete dönüş" olarak nitelediği durum:

✅Resmî görevinden ve askerlikten istifa etmesi

 

10) İlk kez milli sınırlardan ve yeni bir hükümet kurulmasından söz edilen ve manda ve himaye fikrinin ilk kez reddedildiği kongre:

✅Erzurum Kongresi

 

11) Manda ve himaye fikrinin kesin olarak reddedildiği, ülkede faaliyet gösteren milli cemiyetlerin “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” adı altında birleştirildiği kongre:

✅Sivas Kongresi

 

12) Türkiye orta kuşakta yer alır. Buna bağlı olarak;

✅Akdeniz iklim kuşağı içerisinde yer alır.

✅Batı rüzgârlarının etkisi altındadır.

✅Cephe (frontal) yağışların etkisi altındadır.

✅Dört mevsim belirgin olarak yaşanır.

(ABCD şeklinde kodlayabiliriz.)

NOT: Dört mevsimin belirgin olarak yaşanması mutlak (matematik) konum ile ilgiliyken, aynı anda dört mevsimin yaşanması özel (göreceli) konumla ilgilidir.

 

13) Türkiye ile Nahçıvan arasında ülkemizin en kısa kara sınırı olan 10-15 km'lik bir sınır bulunmaktadır. Azerbaycan'a bağlı olan Nahçıvan ile ulaşım ve ticari ilişkiler ise Dilucu Sınır Kapısı'ndan gerçekleştirilir.

 

14) Suriye-Türkiye sınırı 911 km ile Türkiye'nin en uzun sınırıdır.

 

15) Türkiye'nin ilk yerli sondaj gemisi "Fatih"tir.

"Püf Noktası" Deyiminin Hikâyesi

 

En az iki sözcükten oluşan, mecaz anlam taşıyan, anlatımı zenginleştirmek amacıyla kullanılan kalıplaşmış söz öbeklerine deyim dendiğini biliyoruz. 

Deyimler ve atasözlerinin özelliklerine BURADAN ulaşabilirsiniz. 

Anlatımın güçlenmesinde ve zenginleşmesinde epey etkili olan bu söz öbeklerinin ilgi çekici hikâyelerinin de olduğunu biliyoruz. Biz bu yazımızda günlük hayatta sıklıkla kullandığımız “püf noktası” deyiminin hikâyesini sizlerle paylaşacağız. Hikâyeye geçmeden önce ”püf noktası” deyiminin anlamını sizlerle paylaşmak istiyoruz:

“Bir işin en ince, hassas ve önemli noktası.” (Kaynak: TDK)

 

“Püf Noktası” Deyiminin Hikâyesi

Vaktiyle testi ve çanak çömlek imal edilen kasabalardan birinde, uzun yıllar bu meslekte çalışan bir çırak, kalfa olup artık kendi başına bir dükkân açmayı arzu eder olmuş. Ne yazık ki her defasında ustası ona:

-Sen, demiş, daha bu işin püf noktasını bilmiyorsun, biraz daha emek vermen gerekiyor.

Ustasının bu sonu gelmez nasihatlerinden sıkılan kalfa, artık dayanamaz ve gidip bir dükkân açar. Açar açmasına da yeni dükkânında güzel güzel yaptığı testiler, küpler, vazolar, sürahiler, onca titizliğe ve emeğe rağmen orasından burasından yarılmaya, yer yer çatlamaya başlar. Kalfa, bir türlü bu çatlamaların önüne geçemez. Nihayet ustasına gider ve durumu anlatır. Usta:

-Sana demedim mi evlâdım; sen bu işin püf noktasını henüz öğrenmedin. Bu sanatın bir püf noktası vardır.

Usta bunun üzerine tezgâha bir miktar çamur koyar ve:

-Haydi, der, geç bakalım tezgâhın başına da bir testi çıkar. Ben de sana püf noktasını göstereyim.

Eski çırak, ayağıyla merdaneyi döndürüp çamura şekil vermeye başladığında usta, önünde dönen çanağa arada sırada “püf!” diye üfleyerek zamanla testiyi çatlatacak olan bazı küçük hava kabarcıklarını patlatıp giderir. Böylece çırak da bu sanatın püf denilen noktasını öğrenmiş olur.

Her sanatın incelik gereken nazik kısmına da o günden sonra püf noktası denilmeye başlanır.

(Kaynak: İskender Pala, İki Dirhem Bir Çekirdek, Kapı Yayınları)

"Saman altından su yürütmek" deyiminin hikayesine BURADAN ulaşabilirsiniz. 

Osmanlı Devleti'ni Dağılmaktan Kurtarmayı Amaçlayan Fikir Akımları

Fransız İhtilâli'nin sonucunda ortaya çıkan milliyetçilik akımı, çok uluslu imparatorluklarda azınlık isyanlarına ve bağımsızlık hareketlerine neden olmuştu. İhtilâlin etkisiyle ortaya çıkan milliyetçilik akımından olumsuz etkilenen çok uluslu imparatorluklardan birisi de Osmanlı İmparatorluğu'ydu. Devletin parçalanmaya gittiğini gören Osmanlı devlet adamları ve aydınları devletin dağılmasını önlemek amacıyla kurtuluş çareleri aradılar ve bunun sonucunda çeşitli fikir akımları ortaya attılar. Osmanlı Devleti'ni dağılmaktan kurtarmayı amaçlayan fikir akımlarını şu şekilde açıklayabiliriz:

1)Osmanlıcılık

-Osmanlı Devleti’ni oluşturan tüm milletleri dil, din, ırk ayrımı gözetmeksizin haklar bakımından eşit duruma getirmeyi amaçlayan ve başka bir deyişle imparatorluk bünyesindeki tüm milletlere “Osmanlılık” duygusu aşılayarak bir “Osmanlı milleti” oluşturmayı amaçlayan fikir akımıdır.

-Osmanlıcılık fikir akımının temsilcileri; Namık Kemal, Ziya Paşa ve Mithat Paşa’dır.

NOT: Balkan Savaşları sonucunda Balkan uluslarının isyan ederek Osmanlı Devleti’nden ayrılması bu fikir akımının dağılmayı önlemede yeterli olmadığını ortaya çıkardı ve Osmanlıcılık fikir akımının geçerliliğini kaybetmesine neden oldu.

 

2) İslâmcılık

-Milleti bir arada tutan en önemli unsurun din olduğu düşüncesiyle, Müslümanların kültür ve milliyet farkı gözetilmeksizin bir bütün olması gerektiğini ve dolayısıyla Müslümanların halife etrafında toplanması gerektiğini savunan fikir akımıdır.

-İslâmcılık fikir akımının temsilcileri; Mehmet Akif ve Sait Halim Paşa’dır.

NOT: I. Dünya Savaşı’nda Arapların İngilizlerle birlikte hareket etmesi bu fikir akımının geçerliliğini yitirmesine neden olmuştur.

 

3) Türkçülük

-Osmanlı bünyesinde yaşayan bütün Türklere milli bilinç kazandırılarak dağılmanın önleneceğini savunan fikir akımıdır.

-Türkçülük fikir akımının temsilcileri; Ziya Gökalp, Yusuf Akçura ve Mehmet Emin Yurdakul'dur.

NOT: Türkçülük fikri, Kurtuluş Savaşı’nda milli birlik ve beraberliğin sağlanmasında etkili olmuştur.

 

4) Batıcılık

Her alanda Batı medeniyetinin takip edilmesi ve örnek alınması gerektiğini savunan fikir akımıdır. Temsilcileri arasında Abdullah Cevdet ve Tevfik Fikret vardır.

NOT: Osmanlı Devleti’ni çağdaşlaştırmayı amaçlayan Batıcılık fikir akımı kendini özellikle Cumhuriyetin ilanından sonra yapılan inkılâplarda göstermiştir.

NOT: Kendi içlerinde farklı amaçlar taşısa da ortak amaçları devleti dağılmaktan kurtarmak olan bu fikir akımlarının hiçbiri devleti dağılmaktan kurtaramamıştır.

Paragraf Sözlüğü / Paragraflarda Sıklıkla Çıkan Sözcükler ve Anlamları

 

Aşağıda paragraf sorularında sık sık karşımıza çıkan sözcükler ve anlamları verilmiştir.

 

Aktüel: Güncel. (Günün konusu olan, şimdiki, bugünkü (haber, olay vb.)

Anlatı: Roman, hikâye, masal vb. edebi türlerde bir olay dizisini anlatma biçimi, öyküleme.

Ağdalı:

1.Bilinmeyen kelimelerden, anlaşılması güç sözlerden oluşan (deyiş).

2.Karmaşık.

Adapte: Uyarlanmış.

Alafranga: Avrupa kültürüne özgü olan, Avrupa uygarlığını benimsemiş, Batılıca, alaturka karşıtı.

Alaturka: Eski Türk gelenek, görenek, töre ve hayatına uygun, Doğuluca, alafranga karşıtı.

Anonim: Yazanı, yapanı, söyleyeni bilinmeyen; laedri.

Bağdaşmak: Uymak.

Örnek: Gerçekle bağdaşmayan söylemler...

Banal: 1. Herkesçe kullanılan, anlaşılan.

             2. Sıradan

Burjuva: 1. Orta sınıftan olan; kent soylu.

                2. Şehirde yaşayıp özel imtiyazlardan yararlanan.

Betik: Yazılı olan şey, kitap.

Biçem: Üslup, anlatış biçimi.

Basmakalıp: Özgünlüğü olmayan, değişiklik göstermeyen, bilineni tekrarlayan.

Çalakalem: 1. Durmadan, çabucak yazarak.

                     2. Gelişigüzel, özen göstermeden.

Çetrefil: 1. Karışıklığı dolayısıyla, anlaşılması veya sonuca bağlanması güç.

                2. Yapı ve ses kurallarına aykırı kullanılan dil.

                3. Sarp, engelli ve engebeli (yer).

Devinim: 1. Hareket.

                 2. Bir ruh durumundan başka bir ruh durumuna geçiş.

                 3. Zaman içinde durum değiştirme.

Dingin: Sakin, durgun olan.

Didaktik: Öğretici.

Dikte etmek: 1. Yazdırmak için söylemek.

                         2. Birine isteklerini zorla kabul ettirmek. (mecaz)

Dejenere: Soysuz, yoz, yozlaşmış, bozulmuş, aslını koruyamamış.

Doğaçlama: 1. Birdenbire, düşünmeden, içine doğduğu gibi.

                       2. Yazılı metni olmayan, oyuncular tarafından sahnede yakıştırılan sözlerle tamamlanan oyun, tuluat.

Dipnot: Metin içinde geçen herhangi bir bilgi ile ilgili olarak sayfa altına, çalışmanın sonuna konulan açıklama veya kaynak bilgisi; haşiye.

Dipnot düşmek: Eklemek, açıklama yapmak.

Eleştiri: Bir insanı, bir eseri, bir konuyu doğru ve yanlış yanlarını bulup göstermek amacıyla inceleme işi, tenkit.

Eleştirmen: Eleştiri yapan kimse, tenkitçi, münekkit.

Erek: Amaç.

Örnek: Ulaşılması güç bir erek için gece gündüz durmadan çalışıyordu.

Asgari: En az, en aşağı, en düşük, en alt.

Azami: En çok, en üst, en büyük, en yüksek (derece, nicelik).

Anekdot: Hikâyecik.

Evrensel: Bütün insanlığı ilgilendiren.

Estetik: 1. Sanatsal yaratının genel yasalarıyla sanatta ve hayatta güzelliğin kuramsal bilimi.

               2. Güzellik duygusu ile ilgili olan; güzel duyusal.

               3. Güzelliği ve güzelliğin insan belleğindeki ve duygularındaki etkilerini konu olarak ele alan felsefe kolu.

Empoze: Dayatmak.

Etik: 1. Ahlak bilimi.

         2. Çeşitli meslek kolları arasında tarafların uyması veya kaçınması gereken davranışlar bütünü.

Edim: Yapılmış, gerçekleşmiş davranış; amel.

Örnek: Hayatımızın geneline baktığımızda her edimimizin altında mutluluğa ve huzura ulaşma çabası yatar.

Edimsel: Edim niteliğinde olan, gerçek olarak var olan.

Eğreti: 1. Belirli bir süre sonra kaldırılacak olan, bir şeyin yerine geçici olarak kullanılan.

             2. İyi yerleşmemiş, yerini bulmamış olan.

Ego: Ben. (Bir kimsenin kişiliğini oluşturan temel öge.)

Egoist: Bencil.

Egoizm: Bencillik.

Fantastik: Hayalî.

Fantezi: 1. Sonsuz, sınırsız hayal.

               2. Değişik heves, değişik beğeni, değişik düşünüş.

Fonetik: 1. Ses bilgisi.

                2. Herhangi bir dilde yer alan seslerin fiziksel özellikleri.

Örnek: Eserinde Türkçenin fonetiğine uymayan sözcükler göze çarpıyordu.

Fenomen: 1. Herhangi bir özelliğiyle dikkat çeken, kitleleri etkileme gücü olan kimse veya nesne.

                  2. Olgu (Birtakım olayların dayandığı sebep veya bu sebeplerin yol açtığı sonuç.)

KPSS Genel Kültür Notları 2

 

1)Rusya'nın I. Dünya Savaşı'ndan çekildiği antlaşma:

✅Brest-Litovsk Antlaşması

2)Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşı'nda savaştığı ilk cephe:

✅Kafkas Cephesi

3)Bakü'yü Bolşevik ve Ermeni işgalinden kurtaran ve "Bakü Fatihi" olarak anılan Osmanlı komutanı:

✅Nuri (Killigil) Paşa

4) Mustafa Kemal'in Şam'da kurduğu cemiyet:

✅Vatan ve Hürriyet

5) Meşrutiyet'in ortadan kaldırılmasını isteyen gelenekçi kitlenin çıkardığı isyan:

✅31 Mart Vakası

6) I. Dünya Savaşı'ndan sonra ABD'nin uyguladığı yalnızlık politikası:

✅Monroe Doktrini

7) Mustafa Kemal'in Fikir Hayatını Etkileyen Düşünürler:

✅Namık Kemal (Vatanseverlik)

✅Jean-Jacques Rousseau (Yurttaşlık)

✅Montesquieu (Demokrasi)

✅Voltaire (Bilimsellik ve Akılcılık)

✅Ziya Gökalp (Milliyetçilik)

✅Mehmet Emin Yurdakul (Milliyetçilik)

✅Tevfik Fikret (Batıcılık, çağdaşlık)

8) Mustafa Kemal'in Hayatına Yön Veren Şehirler:

✅Selanik

✅Manastır

✅İstanbul

✅Şam

✅Sofya

9) Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş sürecini anlattığı “Nutuk” adlı eseri başta olmak üzere Mustafa Kemal Atatürk’ün yazdığı bazı eserler:

✅Medeni Bilgiler

✅Takımın Muharebe Talimi

✅Geometri

✅Cumalı Ordugâhı

✅Zabit ve Kumandanla Hasbıhâl

10) 1911'de açılan ilk hemşirelik kursunu bitiren, gönüllü katıldığı Balkan Savaşlarından sonra Çanakkale Savaşı'nda başhemşire olarak görevlendirilen ve Türkiye'nin ilk hemşiresi olarak kabul gören kişi:

✅Safiye Hüseyin Elbi

11) Cumhurbaşkanlığına Bağlı Kurum ve Kuruluşlar:

✅Devlet Arşivleri Başkanlığı

✅Devlet Denetleme Kurulu

✅Diyanet İşleri Başkanlığı

✅İletişim Başkanlığı

✅Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği

✅Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığı

✅Milli Saraylar İdaresi Başkanlığı

✅Savunma Sanayi Başkanlığı

✅Strateji ve Bütçe Başkanlığı

✅Türkiye Varlık Fonu

12) Türkiye, jeotermal enerji potansiyeli bakımından önemli bir yere sahiptir. Bu kaynağın oluşmasında ülkemizin aktif bir tektonik kuşak üzerinde yer alması etkili olmuştur.

13) Türkiye'nin bazı alanlarında kırsal yerleşmelerin dağınık dokulu olduğu görülür. Bu yerlerin oluşumunda;

✅arazinin engebeli olması

✅tarım alanlarının parçalı olması

etkili olmuştur.

14) 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'na göre aday olarak atanmış devlet memurunun asgari adaylık süresi 1 yıl; azami adaylık süresi ise 2 yıldır.

15) İl genel meclisi, il özel idaresinin karar organıdır.

KPSS Genel Kültür Notları birinci serimize BURADAN ulaşabilirsiniz.