Düşünceyi Geliştirme Yolları: Örnekleme ya da Örneklendirme Nedir?

 

Düşünceleri, soyut kavramları daha belirgin hâle getirmek için başvurulan düşünceyi geliştirme yoluna örnekleme ya da örneklendirme denir. Başka bir deyişle yazar örnekleme yoluyla soyut düşüncelere somutluk katar ve yazıyı daha anlaşılır hâle getirir.

Örnekleme ile İlgili Örnek Metinler:

Örnek 1: 

-Atatürk, Türk müziğinin gelişmesi ve evrensel boyutlara ulaşması için müzik sanatında büyük bir çaba göstermiştir. Bu yolda 1934'te Ankara'da bir konservatuvar oluşturulmuştur. Ayrıca Atatürk bu konuda yerli yabancı kaynakları incelemiş, Ziya Gökalp’in eserlerini okumuş ve onlardan etkilenmiştir. Yurt dışında müzik eğitimlerini tamamlayarak dönen gençlerle tanışmış ve onlara akşam yemeklerinde yer vermiştir.

Yukarıdaki metinde, Atatürk’ün Türk müziğinin gelişmesi ve evrensel boyutlara ulaşması için büyük çaba harcadığı belirtilmiş, ardından da bu yolda konservatuvarın oluşturulduğu, Atatürk’ün bu alanda yerli ve yabancı kaynakları incelediği özellikle Ziya Gökalp’in eserlerini okuduğu, yurt dışında müzik eğitimlerini tamamlayan gençlerle tanıştığı örnek olarak verilmiştir. Başka bir deyişle bu metinde düşünceyi geliştirme yollarından örnekleme/örneklendirmeye başvurulmuştur.

 

Örnek 2: 

-Dijital bağımlılık, insanın günlük yaşamını önemli ölçüde olumsuz etkileyen, teknoloji çağına özgü bir bağımlılık türüdür. Günümüzde birçok insan bu bağımlılığın pençesinde... Sosyal medyada paylaşım içeriklerinin kimler tarafından beğenildiğine sık sık bakmak, akıllı telefonlara odaklanıp karşıdaki kişinin söylediklerine odaklanamamak, sosyal medya ortamlarında olup biten gelişmeleri, haberleri kaçırma korkusu bu bağımlılığın birkaç parçası...

Yukarıdaki metinde dijital bağımlılığın teknoloji çağına özgü bir bağımlılık türü olduğu ve günümüzde birçok insanın bu bağımlılığın pençesinde olduğu belirtilerek konuyu somutlaştırmak amacıyla koyu yazılmış ifadelerle çeşitli örnekler verilmiştir.

Örnek 3: 

-Tropikal yağmur ormanlarında mikroorganizmalardan bitkilere ve hayvanlara kadar milyonlarca canlı türü yaşar. Bunların önemli bir bölümü, ilk defa karşılaşılmış canlılardır. Besin olarak tükettiğimiz bitkilerden iki bin kadarı bu ormanlardan çıkmıştır. Domates, mısır, patates, muz, portakal, limon, biber, tarçın, zencefil, şeker kamışı, kahve, çay ve kakao bunlardan bazılarıdır.

-Yukarıdaki metinde tropikal yağmur ormanlarında besin olarak tükettiğimiz bitkilere koyu yazılmış ifadelerle örnekler verilmiştir. Dolayısıyla bu metinde düşünceyi geliştirme yollarından örnekleme/örneklendirmeye başvurulmuştur.

Düşünceyi geliştirme yollarından örnekleme ile ilgili örnek metinlere BURADAN ulaşabilirsiniz.

Virgülün Kullanıldığı Yerler

 

1) Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına konur.

Örnekler:

- Masanın üzerinde kitaplar, defterler, renkli renkli kalemler vardı.

-Pazardan domates, salatalık, biber ve biraz da meyve aldım.

-Toprak kokusu, çiçekler, böcekler, rüzgârın sesi... Böylesi bir ortamda gerçekten huzur buluyordum.

 

2) Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur.

Örnekler:

-Okuldan geldi, yemeğini yedi, ödevini yaptı ve ardından uykuya daldı.

-Çalışma masasına geçtikten sonra ajandasını açtı, ajandasından bir şeyler okudu, kalemini eline aldı ve bir şeyler yazmaya başladı.

 

3) Özne olarak kullanıldıklarında “bu, şu, o” zamirlerinden sonra konur.

Örnekler:

-Bu, bizim için hiç iyi olmadı.

-O, tüm kötülüklerden arınarak hayatında yepyeni bir sayfa açmıştı.

 

4) Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan özneyi belirtmek için konur.

Örnek:

Behçet Bey, yavaş adımlarla odaya girerek masasına oturdu ve bir şeyler yazmaya başladı.

 

5) Cümle içinde ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak için konur.

Örnekler:

- Cumartesi günü Bursa’ya, çok sevdiği memleketine, gidecekti.

-Yüzündeki kırmızılık, bir an için de olsa, gidivermişti.

 

6) Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan kelimeler arasına konur.

Örnekler:

-Gün doğar yavaştan, yavaştan, yavaştan

  Doğa uyanır sabahtan, sabahtan, sabahtan

-Akşam, yine akşam, yine akşam,

Göllerde bu dem bir kamış olsam!   (Ahmet Haşim)

 

7) Tırnak içinde olmayan alıntı cümlelerinden sonra konur.

Örnekler:

-Bu raporu kesinlikle kurula sunmalıyız, dedi.

-Bu konu bizim için öncelik arz ediyor, dedi.

 

8) Konuşma çizgisinden önce konur.

Örnek:

Fısıldayarak yanındaki arkadaşına,

-Al şunu, belki bir gün işine yarar, dedi.

 

9) Kendisinden sonraki cümleye bağlı olarak ret, kabul ve teşvik bildiren “evet, hayır, peki, yok, pekâlâ, olur, tamam, hayhay, başüstüne, haydi, hadi, elbette, öyle” gibi kelimelerden sonra konur.

Örnekler:

-Olur, pazar günü ben de sizinle gelirim.

-Tamam, o işi yarın halledelim.

-Pekâlâ, sen öyle diyorsan öyle olsun.

-Hadi, gidelim artık.

-Evet, bu konuyu yeniden tartışalım.

-Hayır, o konunun aslı öyle değil.

 

10) Hitap için kullanılan kelimelerden sonra konur.

Örnekler:

-Sayın Başkan,

-Değerli Dinleyiciler,

-Değerli Öğretmenim,

-Sayın Vali,

-Sevgili Arkadaşım,

 

11) Sayıların yazılışında kesirleri ayırmak için konur.

Örnekler:

-24,7 (yirmi dört tam, onda yedi)

-38,22 (otuz sekiz tam, yüzde yirmi iki)

 

12) Bibliyografik künyelerde yazar, eser, basımevi vb. maddelerden sonra konur.

Örnek: Mustafa Kutlu, Mavi Kuş, Dergah Yayınları, İstanbul, 2013. 

 

UYARI: Tekrarlı bağlaçlardan önce ve sonra virgül konmaz:

Örnekler:

Hem okuyor hem çalışıyor.

Ya bu deveyi gütmeli ya bu diyardan gitmeli.

Gerek düzyazıda gerek şiirde özgün bir söyleyiş tarzı ortaya koymuştur.

İster inanın ister inanmayın ama ben bu konuda ciddiyim.

Ne onun yanına giderim ne de onun istediklerini yaparım.

 

UYARI: Şart ekinden sonra virgül konmaz:

Örnek: Hararetli bir şekilde konuşuyorlardı fakat yanlarına biri gelecek olursa anında susuyorlardı.