Duygusal İfadeler- Duygu Bildiren İfadeler

İnsan duygusal bir varlıktır ve bu duygularını günlük hayat içinde yoğun bir şekilde dile getirir. Bu yazımızda sizlere Türkçe dersi 5. sınıf müfredatında yer alan “duygusal ifadeler/duygu bildiren ifadeler” konusunu anlatacağız.

Korku, sevinç, acıma, merhamet, üzüntü, öfke gibi duyguları dile getiren cümlelere duygusal ifadeler ya da duygu bildiren ifadeler denir.

Duygusal İfadeler Örnekler:

-Zavallı köpeğin o hâline içim parçalandı. (üzülme)

-Dayımın geldiğini görünce eteklerim zil çaldı. (sevinme)

-Toplantıya geç kalınca oldukça telaşlandım. (telaş/endişe)

-Kardeşimi asker üniformasıyla görmek beni çok gururlandırdı.

-Aramız bozulacak, her şey tersine dönecek diye çok korkuyorum.

-En yakın arkadaşımın içler acısı halini görünce içim sızladı. (üzülme)

-Zavallı kedi bu kış kıyamette dışarıda kalmış. (Acıma, merhamet)

-Hayret, bu ödevi sen yaptın demek! (şaşırma)

-Sabah erkenden kalkıp karşıladığımız o eski bayramları şimdi arar oldum. (özlem)

-Eski mahallem burnumda tütüyor. (özlem)

-Yaşasın, yarın pikniğe gidiyoruz! (sevinme)

-Zavallı adam, çocuklarını okutabilmek için ne eziyetler çekti. (acıma, merhamet)

-Acaba başına kötü bir şey mi geldi? (endişe)

-Günlerdir emek verdiğim yazı dergide yayımlanınca sevinçten havalara uçtum. (sevinme)

Örnek Soru:

Aşağıdaki cümlelerden hangisi duygusal ifade değildir?

A) Onun bu umursamaz tavırları beni çileden çıkarıyor.

B) Kadıncağızın evini görünce yüreğim sızladı.

C) Onun bu son hareketi karşısında küplere bindim.

D) Hafif bir rüzgâr eşliğinde sabah yürüyüşü yapıyorum.

Çözüm: A seçeneğinde “çileden çıkarıyor” ifadesi “kızma” duygusunu, B seçeneğinde “yüreğim sızladı” ifadesi “üzülme” duygusunu, C seçeneğinde “küplere binmek” ifadesi “öfke” duygusunu bildirirken, D seçeneğinde herhangi bir duyguya yer verilmemiştir.    Cevap: D 

 

Neden-Sonuç, Amaç-Sonuç, Koşul-Sonuç Cümleleri

1)Neden-Sonuç (Sebep-Sonuç) Cümleleri

Eylemin hangi nedenle, hangi gerekçeyle yapıldığını bildiren cümlelerdir. Neden-sonuç cümlelerini tespit etmek için “Neden/Niçin?” sorusunu sorarız.

Neden-Sonuç Cümleleri Örnekler

-Uzun süredir yürüdüğü için ayakları ağrımaya başladı.

(Neden ayakları ağrımaya başladı? –Uzun süredir yürüdüğü için)

-Temelim zayıf olduğu için matematik dersinde başarılı olamıyorum.

(Matematik dersinde neden başarılı olamıyorum? – Temelim zayıf olduğu için)

Dişim sürekli ağrıdığı için yazılı kağıdına odaklanamıyordum.

(Yazılı kağıdına niçin odaklanamıyordum? - Dişim ağrıdığı için)

 Bütün gün ayakta durduğu için çok yorulmuştu. 

(Neden yorulmuştu? - Bütün gün ayakta durduğu için) 

Yeteri kadar çalışmadığı için sınavdan yüksek puan alamadı. 

(Neden sınavdan yüksek puan alamadı? - Yeteri kadar çalışmadığı için) 

Düzenli spor yaptığı için formunu koruyor. 

(Neden formunu koruyor? - Düzenli spor yaptığı için)

-Babam haber vermeden gittikleri için onlara çok kızmıştı. 

(Babam onlara neden kızmıştı? - Haber vermeden gittikleri için) 

2) Amaç-Sonuç Cümleleri

Eylemin hangi amaçla yapıldığını bildiren cümlelerdir. Amaç-sonuç cümlelerini bulmak için “hangi amaçla?” sorusunu sorarız.

Amaç-Sonuç Cümleleri Örnekler

-Konuyu tüm ayrıntılarıyla öğrenebilmek için öğretmenine sorular soruyordu.

(Öğretmenine hangi amaçla sorular soruyordu? – Konuyu tüm ayrıntılarıyla öğrenebilmek amacıyla)

-Daha sonra kitabını almak üzere çantasına uzandı.

(Hangi amaçla çantasına uzandı? – Kitabını almak amacıyla)

-Dinlenmek için apartmanın merdivenlerine oturdu.

(Hangi amaçla apartmanın merdivenlerine oturdu? – Dinlenmek amacıyla)

-Tezini bitirmek için gece gündüz demeden çalışıyordu.

(Hangi amaçla gece gündüz demeden çalışıyordu? - Tezini bitirmek amacıyla)

-Gözlerindeki yaşları silmek için eline bir mendil aldı. 

(Hangi amaçla eline bir mendil aldı? - Gözlerindeki yaşları silmek amacıyla) 

Yaşlı adam ilaç yazdırmak için doktorun yanına uğradı. 

(Hangi amaçla doktorun yanına uğradı? - İlaç yazdırmak amacıyla) 

NOT: Neden-sonuç cümleleri ile amaç-sonuç cümlelerini birbirinden ayırmanın iki yolu vardır. Bunlardan birincisi “için, üzere” gibi sözcüklerin yerine “amacıyla” sözcüğünü getirmektir. “İçin, üzere” gibi sözcüklerin yerine “amacıyla” sözcüğünü getirdiğimizde cümlede anlam bozuluyorsa o cümle neden-sonuç cümlesi; bozulmuyorsa o cümle amaç-sonuç cümlesidir. Bu cümleleri karıştırmamak için ikinci püf noktası da şudur: Neden-sonuç cümlelerinde neden kısmı gerçekleşmiştir ancak amaç-sonuç cümlelerinde amaç kısmı henüz gerçekleşmemiştir.

Örnek:

-Sular kesildiği için bulaşıkları yıkayamamış. (Gerçekleşmiştir. Bu nedenle bu cümle neden-sonuç cümlesidir.)

-Fransızca öğrenmek için dil kursuna yazılmış. (Gerçekleşmemiştir. Bu nedenle bu cümle amaç-sonuç cümlesidir.)

 

3)Koşul-Sonuç Cümleleri

Bir eylemin gerçekleşmesinin başka bir eyleme bağlı olduğu cümlelere koşul-sonuç cümleleri denir. Türkçede koşul (şart) anlamı sağlayan ek “-sa,-se” ekidir.

Koşul-Sonuç Cümleleri Örnekler:

-Daha çok yolu vardı, böyle giderse başaramayacaklardı.

-Bu belgeyi imzalarsanız işleminizi tamamlayabiliriz.

-Pazar günü hava yağışlı olmazsa pikniğe gideriz.

-Sorumluluklarımızı zamanında yerine getirirsek işlerimiz hiçbir şekilde aksamaz. 

-Özçekim yaparken ışık karşıya alınırsa daha sağlıklı bir görüntü elde edilir. 

-İstediğim kitapları getirebilirlerse proje ödevimi kısa sürede tamamlayabilirim. 

Örnek Soru: 

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde koşul-sonuç ilişkisi yoktur? 

A) Plânlı ve programlı çalışırsan istediğin okulu kazanabilirsin. 

B) Düzenli kitap okuduğun takdirde paragraf sorularını çözmekte zorlanmazsın. 

C) Karamsarlığa kapılmazsak işi sonuna kadar götürürüz. 

D) Birer bardak çay içmek için yanlarına uğradık. 

Çözüm: 

-A seçeneğinde istediği okulu kazanabilmenin koşulu; plânlı ve programlı çalışmak, 

-B seçeneğinde paragraf sorularını çözmekte zorlanmamanın koşulu; düzenli kitap okumak, 

-C seçeneğinde işi sonuna kadar götürmenin koşulu; karamsarlığa kapılmamaktır. 

Görüldüğü üzere A, B ve C seçeneklerinde koşul-sonuç ilişkisi vardır. 

Ancak D seçeneğinde amaç-sonuç ilişkisi vardır. ( Birer bardak çay içmek amacıyla yanlarına uğradık.)          DOĞRU CEVAP: D

                                                              

Konuyla ilgili testimize BURADAN ulaşabilirsiniz. 

 

 

 

Abartılı Anlatım Nedir? Abartı Anlamı Taşıyan Cümleler

 Günlük hayatta kullandığımız ifadelere dikkat ettiyseniz bazı şeyleri ilginç kılmak, dikkat çekmek amacıyla abartarak anlatırız. Örneğin; ağır bir şey taşıdığımızda “kollarım koptu” deriz. Hasta olan birisi için “Ateşler içinde yanıyor.” tabirini kullanırız. Halbuki durum o seviyede değildir ama biz bazı durumları olduğundan fazla göstermeye çalışırız.

Biz bu yazımızda 5.sınıf müfredatında da yer alan "abartılı anlatım nedir?", abartılı anlatımla ilgili örnek cümleler" konusunu sizlere anlatmaya çalışacağız. 

Bir durumu, bir olayı olduğundan çok veya az göstererek anlatan cümlelere abartma cümleleri denir.

Abartılı Anlatımla İlgili Örnek Cümleler

-Öndeki araba kaplumbağa kadar yavaş gittiği için toplantıya yetişemedik. (Koyu yazılan ifadeyle arabanın yavaş olması abartılmış.)

-Bu kadar insanı el kadar yere nasıl sığdıracağız? (Koyu yazılan ifadeyle yerin küçüklüğü abartılmış.)

-Babası öldükten sonra zavallı çocuk adeta dünyayı sırtında taşıyordu. (Koyu yazılan ifadeyle çocuğun çektiği zorluklar, yaşadığı sıkıntılar abartılarak anlatılmış.)

-Zavallı çocuğun burnundan oluk gibi kan akıyordu.

-İçine bir kıvılcım düşer sonra o kıvılcım büyüyerek içinde volkan oluşturup patlar.

-Parmak kadar boyuna bakmadan giriştiği işlere bak!

-Öyle bir bağırdı ki sesi uzaydan duyulmuştur.

-Fuarda öyle bir kalabalık vardı ki iğne atsan yere düşmezdi.

-Öyle bir bakışı vardı ki ovaları tutuşturur, karları eritirdi.

Yukarıdaki cümlelerde koyu yazılan ifadeler cümleye abartma anlamı katan ifadelerdir.

Örnek Soru:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde abartma anlamı yoktur?

A) Ölü indirmede gökler ölü püskürmede yer

B) Şüheda fışkıracak toprağı sıksan şüheda!

C) Beklediğimiz haber gelince çok sevindik.

D) Onu görünce kalbim durur, nefes bile alamam.

Çözüm: A, B ve D seçeneklerinde durumlar olduğundan fazla gösterilerek abartılı anlatıma başvurulmuştur. C seçeneğinde ise herhangi bir abartılı durum yoktur.    Cevap:C

Noktanın Kullanıldığı Yerler ve Örnekler

Bu yazımızda noktanın (.) kullanıldığı yerlerden ve noktanın kullanım örneklerinden söz edeceğiz.

Nokta İşaretinin Kullanıldığı Yerler ve Örnekler 

1.Soru anlamı taşımayan, içinde korku, heyecan, şaşırma vb. duygular barındırmayan, tamamlanmış cümlelerin sonuna konur.

Örnek: Adam, yüzünde alaycı bir gülümsemeyle kitaba uzandı.

Görüldüğü gibi bu cümle, soru anlamı taşımayan, içinde korku, heyecan, şaşırma vb. duygular barındırmayan, tamamlanmış bir cümledir. Bu nedenle bu cümlenin sonunda nokta kullanılmıştır.

 

2.Bazı kısaltmaların sonuna konur.

Örnek: Prof. (profesör), Dr. (doktor), Cad. (Cadde), Yrd. Doç. (yardımcı doçent)

 

3.Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur.

Örnek: - Onlar 5. katta oturuyorlar. (Beşinci kat)

-XX. yüzyıl, 13. Cadde, 245. Sokak, II. Mehmet

 

4. Bir yazının maddelerini gösteren rakam ya da harflerden sonra konur.

Örnek:

1.                  I.             A.            a.

2.                  II.            B.            b.

 

5. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları ayırmak için konur.

Örnek: Cumhuriyet 29.10.1923 tarihinde ilan edildi.

TBMM 23.04.1920 tarihinde açıldı.

UYARI: Tarihlerde ay adları yazıyla yazılırken ay adlarından önce ve sonra nokta kullanılmaz. Yazım şu şekilde olur:

29 Ekim 1923,  23 Nisan 1920 vb.

 

6. Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur.

Örnek: Bugünkü toplantı 17.30’da başlayacak.

Otobüsün 12.15’te kalkacağı açıklandı.

 

7. Kitap, dergi gibi eserlerin künyelerinin sonuna konur.

Örnek: Mustafa Kutlu, Mavi Kuş, Dergah Yayınları, İstanbul, 2013.

 

8. Dört ve dörtten çok rakamlı sayıların sondan sayılması suretiyle üçlü gruplara ayrılarak yazıldığında araya nokta konur.

Örnek: 123.962,  27.512.348 vb. (Görüldüğü gibi sondan sayılarak üçlü gruplara ayrılmış ve aralarda nokta kullanılmıştır.)

 

9. Genel Ağ (internet, Web) adreslerinde kullanılır.

Örnek: www.egitimantolojisi.com 

 

10. Matematikte çarpma işareti yerine kullanılır.

Örnek: 8x5=40                   13x4=52

            8.5=40                    13.4=52

 

UYARI: Rakamlar bazen virgülle veya çizgiyle ayrılmak suretiyle arka arkaya sıralanarak yazılırlar. Bu şekilde yazılan rakamlardan yalnızca sonuncu rakamdan sonra nokta konur.

Örnek: - 5,6 ve 8. maddeler

XIII-XV. yüzyıllar arasında vb. 

 

Öznel ve Nesnel Anlamlı Cümleler

Cümleler ifade ettiği düşüncelerin özelliklerine göre öznel anlamlı cümleler ve nesnel anlamlı cümleler olmak üzere ikiye ayrılır. Biz bu yazımızda öznel anlamlı ve nesnel anlamlı cümleleri açıklayıp bu konuya dair örnekler sunacağız.

Öznel Anlam Nedir? Öznel Anlamlı Cümleler

Söyleyenin kişisel beğenisini, duygu ve düşüncelerini içeren, ifade edilen duyguların, beğenilerin ve düşüncelerin kişiden kişiye göre değiştiği cümlelere öznel anlamlı cümleler denir. Öznel yargılı cümleler, “Bence, bana göre...” anlamı taşıyan cümlelerdir.

Örnek: Antalya ülkemizin en güzel şehridir.

Bu cümledeki “en güzel” ifadesi öznel bir ifadedir ve bu kişiden kişiye değişir. Başkasına göre ülkemizin en güzel şehri başka bir şehir olabilir.

-Yaz mevsiminde en iyi dinlenme yöntemi deniz kıyısında yürümektir.

Bu cümlede “en iyi” ifadesi öznel bir ifadedir ve bu durum da kişiden kişiye göre değişebilir. Başkasına göre yaz mevsiminde en iyi dinlenme yöntemi denizde yüzmek veya başka bir faaliyet olabilir.

Diğer Örnekler:

-Özellikle bu mevsimde yapılan yürüyüşlerin tadına doyulmuyor.

-Ünlü sanatçı, kıyafetiyle herkesin gözlerini kamaştırdı.

-Deniz kenarında yürüyüş yapmak insana bambaşka dünyaların kapılarını açıyor.

Yukarıdaki cümleler kişisel beğenileri ve düşünceleri içerdiği için öznel anlamlı cümlelerdir.

 

2) Nesnel Anlam Nedir? Nesnel Anlamlı Cümleler

Söyleyenin kişisel beğenisini, duygu ve düşüncelerini içermeyen, dile getirilen yargıların kişiden kişiye göre değişmediği cümlelere nesnel anlamlı cümleler denir. Nesnel yargılı cümlelerde dile getirilen yargılar herkesçe kabul görmüş, kanıtlanabilir yargılardır.

Örnek: Cumhuriyetin ilanından sonra siyasal gelişmelerin yanı sıra kültürel faaliyetlerle de ilgilenilmiştir.

Yukarıdaki cümle kişisel duygu ve düşünce içermeyen, kişiden kişiye göre değişmeyen, kanıtlanabilir ve herkesçe kabul görmüş bir yargı içerdiği için nesnel anlamlı cümledir.

Diğer Örnekler:

-Yazarın son romanı üç yüz sayfadan oluşuyor.

-“Küçük Ağa” romanı Tarık Buğra tarafından yazılmıştır.

-Yazar, son kitabında kalabalıklar içinde yalnız kalan bir aydının öyküsünü anlatıyor.

Yukarıdaki cümleler kişisel duygu ve düşünce içermeyen, kişiden kişiye göre değişmeyen, kanıtlanabilir yargılar olduğu için nesnel anlamlıdır. 

Örnek Sorular: 

1) Aşağıdaki cümlelerin hangisi öznel anlamlıdır?

A) Hareket edebilmemiz için beynimiz, sinir hücrelerimiz, kaslarımız ve kemiklerimiz hep birlikte çalışır. 

B) Canberra, altmış yıl önce kurulmuş bir kent. 

C) Hareket edeceğimiz zaman beynimizden kaslarımıza sinir hücrelerimiz aracılığıyla uyarılar gönderilir.

D) Edebiyatımızın deneme türüne olan uzaklığı büyük bir eksiklik gibi gözüküyor. 

Çözüm: A, B ve C seçenekleri herkesçe kabul görmüş kanıtlanabilir yargılar olduğu için nesnel anlamlıdır. D seçeneğinde ise kişisel bir görüş dile getirilmiştir ve bu seçenek öznel anlamlıdır.   Cevap: D

2) Aşağıdaki cümlelerden hangisi nesnel anlamlıdır? 

A) İnsan kitap okumadığı her an kendini ziyanda hisseder. 

B) Sinir hücrelerimiz aracılığıyla gönderilen uyarılar sayesinde kaslarımız harekete geçer. 

C) Dünyanın en zor hissi; kendini ait hissetmediğin bir yerde bulunma zorunluluğudur. 

D) Unutmayın ki insana yaşama sevinci, neşesi katan sadece iyimser insanlardır. 

Çözüm: A, C ve D seçeneklerindeki yargılar kişisel görüşleri içerir ve bu görüşler kişiden kişiye göre değişebilir.  B seçeneğindeki ifade ise herkesçe kabul görmüş, kişiden kişiye göre değişmeyen kanıtlanabilir bir yargıdır ve o yüzden nesnel anlamlıdır.  Cevap: B

Konuyla ilgili birinci testimize BURADAN ulaşabilirsiniz. 

Konuyla ilgili ikinci testimize BURADAN ulaşabilirsiniz. 

Fiilde Kip-Haber-Dilek Kipleri

Bu yazımızda sizlere  “Fiilde Kip: Haber Kipleri-Dilek Kipleri” konusunu anlatacağız. Ancak konumuza geçmeden önce “çekimli fiil” konusunu ele almamızda fayda var.

  Çekimli Fiil Nedir?

Çekimli fiil, belirli bir zamanı ve dileği, kişi (şahıs) ekleriyle gösteren eklerdir.

Örnek: oku-du-m

“okudum” fiili çekimli bir fiildir.

Oku: fiil kökü

-du: görülen (bilinen) geçmiş zaman eki

-m: 1. tekil (şahıs) eki

1.Fiillerde Kip

Fiiller, zaman ve anlam özelliklerine göre çeşitli ekler alır ve bu eklerle değişik biçimlerde kullanılırlar. Bu ekler kimi zaman zorunluluk bildirir kimi zaman da eylemin gerçekleşip gerçekleşmediğini bildirir. İşte biz bu eklerin kullanılış biçimlerinin her birine kip deriz.

Türkçede kipler, haber ve dilek kipleri olmak üzere ikiye ayrılır.

1.1. Haber (Bildirme) Kipi Ekleri

Haber kipleri, zaman anlamı taşıyan kipler olup, fiilin geçmişte yapıldığını, yapılmakta olduğunu, her zaman düzenli olarak yapıldığını veya henüz gerçekleşmemiş olduğunu belirten kiplerdir. Türkçemizde dört temel zaman vardır. Bunları şöyle sıralayabiliriz:

1.1.1.Geçmiş Zaman (-dı, - di, - mış, - miş)

Eylemin geçmişte yapıldığını bildirir. Geçmiş zaman ikiye ayrılır:

a) Görülen (Bilinen) Geçmiş Zaman

Görülen ve bilinen, geçmişe ait bir eylemin anlatılmasında kullanılır. “-dı, - di, - du, - dü” ekleriyle yapılır.

Örnekler:

Hepsinin yüzünde büyük bir hayal kırıklığı belirdi.

Salgın hastalıkla ilgili günlük veriler akşam açıklandı.

Başka bir şey duymamak için başını yastığın altına soktu.

b) Duyulan (Öğrenilen) Geçmiş Zaman

Görmediğimiz, başkasından duyduğumuz, geçmişe ait bir eylemin anlatılmasında kullanılır. “-mış, - miş, - muş, - müş” ekleriyle yapılır.

Örnekler:

İki hafta önce Ankara’dan dönüş yapmış.

Gece tam bu bölgede kaza olmuş.

Ablasını görünce hıçkıra hıçkıra ağlamaya başlamış.

 

1.1.2.Şimdiki Zaman

Henüz tamamlanmamış yapılmakta olan eylemin anlatılmasında kullanılır. “-yor” ekiyle yapılır.

Örnekler:

Kitap okurken kendimi rahat hissediyorum.

Mutfakta bulaşıkları yıkıyor.

Yarın sınavı olduğu için sabahtan beri ders çalışıyor.

 

1.1.3.Gelecek Zaman

Gerçekleşmemiş, ileri bir tarihte gerçekleşecek bir eylemin anlatılmasında kullanılır. “-acak, - ecek” ekleriyle yapılır.

Örnekler:

Uçak iki saat sonra kalkacak.

Raporu gelecek hafta kurula sunacağız.

Taraflar bir ay sonra mahkemeye çıkacak.

 

1.1.4.Geniş Zaman

Eylemin her zaman düzenli olarak yapıldığının bildirilmesinde kullanılır. “-r, - ar, - er, - ır, - ir, - ur, - ür” ekleriyle yapılır.

Örnekler:

O, kahvaltısını bitirdikten sonra gazete okur.

Ahmet her akşam soru çözer.

Sonbahar geldiğinde içimi nedensiz bir hüzün kaplar.

 

1.2.Dilek Kipi Ekleri

Zaman anlamı taşımayan, bir dileği veya tasarlanan bir eylemi bildiren kiplere dilek kipi denir. Dilek kiplerini dört başlık altında inceleyebiliriz.

1.2.1. Gereklilik Kipi

Adından da anlaşılabileceği gibi eylemin yapılmasının zorunlu olduğunu belirten kiptir. “-meli, - malı” ekleriyle yapılır.

Örnekler:

Yaşın ilerledi, artık sağlığına dikkat etmelisin.

İşleminizi yapabilmemiz için bu formu doldurmalısınız.

Havalar iyice soğumadan bu odunları kırmalıyız.

 

1.2.2 İstek Kipi

Cümleye istek, dilek anlamı katan bu kip “-e, - a” ekleriyle yapılır. Cümlede ise “-alım, - elim, - ayım, - eyim” şeklinde karşımıza çıkar.

Örnekler:

Bugün eve erken gideyim.

Hafta sonu dedemlerde kalayım.

Bu gece film izleyelim.

 

1.2.3. Koşul (Şart) Kipi

Bir eylemin başka bir eyleme bağlı olarak gerçekleşeceğini bildiren kipe koşul (şart) kipi denir. “-se, - sa” ekleriyle yapılır.

Örnekler:

Düzenli ders çalışırsan notların kesinlikle yükselir.

Ödevlerini yaparsan oyun oynamana izin verebilirim.

Yediklerine dikkat edersen hazımsızlık yaşamazsın.

 

1.2.4. Emir Kipi

Eki olmayan ve eylemin yapılması gerektiğini emir şeklinde bildiren kiptir. Kişi ekleriyle çekimlenen bu kipte birinci tekil ve birinci çoğul kişi ekinin emir çekimi yoktur.

Örnekler:

Oradaki kitabı buraya getir.

Ben gidiyorum, sen de odanı topla.

Bakkaldan ekmek al.

 

Örnek Sorular: 

1) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde fiil, görülen geçmiş zaman kipiyle çekimlenmemiştir? 

A) Bilimdeki gelişmeleri yakından izleyen Atatürk, haritayı görmek istedi. 

B) Harita Ankara'ya getirildi. 

C) Haritayı çok beğenen Atatürk haritanın tıpkıbasımının yapılarak daha çok kişiye ulaştırılması talimatını verdi. 

D) Uzun uğraşlar sonucunda harita bulunmuş. 

Çözüm: A seçeneğinde "istedi", B seçeneğinde "getirildi", C seçeneğinde "verdi" fiilleri görülen geçmiş zaman kipiyle çekimlenirken; D seçeneğinde "bulunmuş" fiili duyulan geçmiş zaman kipiyle çekimlenmiştir.  Cevap: D 

 

2) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde fiil, dilek kipiyle çekimlenmiştir? 

A) Bir anda bir fırtına koptu. 

B) Köyün çarşısına ineceğim. 

C) Yarın eşyaları almak için ilçeye inelim. 

D) Adam, yüzüme garip garip bakıyor. 

Çözüm: 

- A seçeneği; "koptu"- görülen geçmiş zaman (haber kipi) 

- B seçeneği; "ineceğim" - gelecek zaman (haber kipi) 

-D seçeneği; "bakıyor" - şimdiki zaman (haber kipi) 

-C seçeneği; "inelim" - istek kipi (-e, -a) (dilek kipi) 

Cevap: C 

 

Nicel Anlam ve Nitel Anlam Nedir?

Sizlere bu yazımızda "Sözcükte Anlam" başlığı altında incelenen "Nicel Anlam" ve "Nitel Anlam" konusunu anlatacağız.

Nicel Anlam Nedir? Nicel Anlamlı Sözcükler

Varlıkların, kavramların azalıp çoğalabilen, sayılabilen, ölçülebilen özelliklerini bildiren sözcüklere nicel anlamlı sözcükler denir. Ağırlık, uzunluk, kısalık, mesafe gibi ölçülebilirliği belirten ifadeler nicel anlamla ilgilidir.

 

Nicel Anlam Örnekler:

Yüksek binaların arasında sıkışıp kalmışız.

(Binaların yüksekliği ölçülebileceği için “yüksek” sözcüğü nicel anlamlı sözcüktür.)

Geniş bir bahçeleri vardı.

(Bahçenin genişliği ölçülebileceği için “geniş” sözcüğü nicel anlamlıdır.)

Uzun boylu bir adam sokağın başında bekliyordu.

(Boyun uzunluğu ölçülebildiği için “uzun” sözcüğü nicel anlamlıdır.)

 

Nitel Anlam Nedir? Nitel Anlamlı Sözcükler

Nitel anlamlı sözcükler, varlıkların ölçülemeyen ve sayılamayan özelliklerini ifade eden sözcüklerdir. Bu sözcükler varlıkların niteliğini başka bir deyişle nasıl olduklarını bildiren sözcüklerdir.

 

Nitel Anlam Örnekler:

Çocuk, neşeli tavırlarıyla dikkat çekiyordu.

Son derece cömert bir insandı.

İnsanlara soğuk davranman bence doğru değil.

Rahat tavırlarıyla dikkat çeken geniş bir insandı.

 

Yukarıdaki altı çizili sözcükler varlıkların niteliğini belirten sözcüklerdir ve varlıkların ölçülemeyen ve sayılamayan özelliklerini ifade eder. Örneğin; bir insanın cömertliği ölçülemez ve sayılamaz. Bu nedenle bu sözcük nitel anlamlı bir sözcüktür. 

 

Eş Anlamlı, Zıt Anlamlı, Yakın Anlamlı Sözcükler Konu Anlatımı

 

Bu yazımızda sizlere eş anlamlı sözcükler, zıt anlamlı sözcükler ve yakın anlamlı sözcüklerden söz edeceğiz.

Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler

Yazılışları ve okunuşları farklı olmasına rağmen aynı anlamı taşıyan ve birbirlerinin yerine kullanılabilen sözcüklere eş anlamlı sözcükler denir.

Örnek: Gayretini takdir ediyorum.

Çabanı takdir ediyorum.

Yukarıdaki örnekte “gayret” ve “çaba” sözcükleri yazılışları ve okunuşları farklı olmasına rağmen aynı anlamı taşırlar ve birbirlerinin yerine kullanılabilirler.

Bazı Eş Anlamlı Sözcükler:

al-kırmızı

kara-siyah

ak-beyaz

yanıt-cevap

güz-sonbahar

anı-hatıra

gizem-sır

öykü-hikâye

yel-rüzgâr

yüzyıl-asır

lisan-dil

barış-sulh

savaş-harp

ikaz-uyarı

fiil-eylem 

birey-fert

fayda-yarar

cümle-tümce

görev-vazife

 

Zıt (Karşıt) Anlamlı Sözcükler

Anlamca birbirinin karşıtı olan sözcüklere zıt anlamlı sözcükler denir.

Bazı Zıt Anlamlı Sözcükler:

kalın-ince

kısa-uzun

bayat-taze

sıcak-soğuk

korkak-cesur

zengin-fakir

uzak-yakın

gece-gündüz

ağır-hafif

şişman-zayıf

güzel-çirkin

yukarı-aşağı

tembel-çalışkan

cimri-cömert

savaş-barış

ucuz-pahalı

alçak-yüksek

dost-düşman

ilk-son

açık-kapalı 

 

NOT: Bir sözcüğün olumsuzu, o sözcüğün zıt anlamlısı değildir.

Örnek: “gitmek” sözcüğünün zıt anlamlısı “gitmemek” değildir.

“kalmak” sözcüğünün zıt anlamlısı “kalmamak” değildir.

 

Yakın Anlamlı Sözcükler

Yazılışı ve okunuşu farklı olan, eş anlamlı gibi gözükse de birbirinin yerini tutmayan, aralarında anlam farkı bulunan sözcüklere yakın anlamlı sözcükler denir. Yakın anlamlı sözcükler eş anlamlı sözcüklerle karıştırılmamalıdır.

Bazı Yakın Anlamlı Sözcükler:

tanıdık-bildik

saçmak-dağıtmak

dost-arkadaş

tutmak-yakalamak

bakmak-seyretmek

donmak-üşümek

doğru-dürüst

kırılmak-darılmak

yalan-yanlış 

Örnek Sorular: 

1) 5. sınıf öğrencisi Nisa, aşağıya bazı sözcüklerin eş anlamlılarını yazmıştır. Nisa yazdığı bu sözcük çiftlerinin hangisinde yanlışlık yapmıştır? 

A) yüce-ulu          B) tür-çeşit             C) pay-hisse             D) gece-gündüz

Çözüm: A, B ve C seçeneklerinde verilen sözcükler eş anlamlıyken, D seçeneğindeki sözcükler zıt anlamlıdır.   Cevap: D 

2) "çürük-sağlam" sözcükleri arasındaki anlam ilişkisi aşağıdakilerin hangisinde yoktur?

A) sert-yumuşak          B) donmak-üşümek            C) cimri-cömert          D) sığ-derin 

Çözüm: "çürük-sağlam" sözcükleri arasında zıt anlamlılık ilişkisi vardır. Soruda bizden bu sözcükler arasında bulunan anlam ilişkisinin hangisinde olduğu sorulmaktadır. A,C ve D seçeneklerindeki sözcükler zıt anlamlıyken, B seçeneğindeki sözcükler yakın anlamlıdır.     Cevap: B 

3) -Rüzgâr 

    -Meşhur

    -Hatıra 

    Yukarıdaki sözcüklerden herhangi birinin eş anlamlısı aşağıdaki cümlelerin hangisinde yoktur? 

A) Tatlı bir yel, usulca saçlarını okşuyordu. 

B) Bu oyun, anılarımızda yer eden oyunlardan biriydi. 

C) Sonbaharın hüznü yine gönlüme düştü. 

D) Ünlü sanatçının konseri iptal edildi. 

Çözüm: 

A) yel = rüzgâr

B) anı = hatıra 

D) ünlü = meşhur 

C seçeneğinde yukarıda verilmiş sözcüklerden herhangi birinin eş anlamlısı yoktur.     Cevap: C 

Konuyla ilgili testimize BURADAN ulaşabilirsiniz.