Kahramanlarını hayvanların, bitkilerin ya da cansız varlıkların oluşturduğu, genellikle
ders verme amacıyla yazılan olaya dayalı metin türüne fabl denir. Bir
tür küçük öykü olarak da adlandırabileceğimiz fabl daha çok çocuk
edebiyatı kapsamında değerlendirilse de yetişkinlere ders verme, onları eğitme
ve yetiştirme gibi işlevleri de vardır.
Fablların Özellikleri
-Kahramanlarını hayvanlar, bitkiler ya da cansız varlıklar
oluşturur. Bu kahramanlar insanlara ait özellikleri ve değerleri bünyelerinde
barındırırlar. Dolayısıyla fabl türünde kişileştirme (teşhis) ve konuşturma
(intak) sanatlarına yer verildiğini söyleyebiliriz.
-Fabllar ders vermek amacıyla yazılır. Fabllarda iyilik,
doğruluk, dürüstlük, cömertlik, sadakat, alçak gönüllülük gibi evrensel değerler
okuyucularla buluşturularak ahlâk dersi verilmeye çalışılır.
-Fablın sonunda mutlaka bir mesaj vardır ve fablların
verdiği mesajlar evrensel niteliklidir.
-Fabl türünde olaylar genellikle kahramanların yaşadıkları ortamlarda
(orman vb.) geçerken zaman ise belirsizdir.
-Fabllar hem manzum (şiir) hem de nesir (düz yazı) biçiminde
kaleme alınabilir.
-Fabllar; giriş, gelişme (düğüm), sonuç, ders (öğüt, kıssadan
hisse) olmak üzere dört bölümden oluşur. Bu bölümleri şöyle
açıklayabiliriz:
1)Giriş: Olayın ve kahramanların tanıtıldığı
bölümdür.
2) Düğüm (gelişme): Olayın çeşitli çatışmalar yoluyla
geliştiği bölümdür.
3) Sonuç: Düğümün çözüme kavuşturulduğu bölümdür.
4) Ders (öğüt, kıssadan hisse): Fabla konu olan olaya
dair bir fikrin yahut mesajın etkileyici bir ifadeyle dile getirildiği ve
okuyucuya öğüt verildiği bölümdür.
-Bu türün dünya edebiyatındaki temsilcileri ise Ezop, Beydeba
ve La Fontaine’dir.
Fabl Örneği
KARGA İLE TİLKİ
Bir dala konmuştu karga cenapları;
Ağzında bir parça peynir vardı.
Sayın tilki kokuyu almış olmalı,
Ona nağme yapmaya başladı:
“Oooo! Karga cenapları, merhaba;
Ne kadar güzelsiniz, ne kadar şirinsiniz!
Gözüm kör olsun yalanım varsa
Tüyleriniz gibiyse sesiniz,
Sultanı sayılırsınız bu ormanın
Karga bu sözlere bitti
“Gak!” der demez, peynir düştü,
Tilki kapıp ona dedi ki: “Efendiciğim,
Size güzel bir
ders vereceğim;
Alıklar olmasa
iş kalmaz açıkgözlere;
Böyle bir ders
de değer sanırım bir peynire."
Karga şaşkın,
mahcup, biraz da geç ammâ,
Yemin etti
gayri faka basmayacağına.
Yukarıdaki fabl
örneği kahramanlarını iki hayvanın (karga ve tilki) oluşturduğu manzum
(şiir) biçiminde yazılmıştır. Sonunda ise bir ders vardır. ”Karga ile Tilki”
fablında ayrıca kişileştirme (teşhis) ve konuşturma (intak) sanatlarına da
yer verilmiştir.
