fikir akımları Osmanlıcılık etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster
fikir akımları Osmanlıcılık etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster

23 Kasım 2023 Perşembe

Osmanlı Devleti'ni Dağılmaktan Kurtarmayı Amaçlayan Fikir Akımları



Fransız İhtilâli'nin sonucunda ortaya çıkan milliyetçilik akımı, çok uluslu imparatorluklarda azınlık isyanlarına ve bağımsızlık hareketlerine neden olmuştu. İhtilâlin etkisiyle ortaya çıkan milliyetçilik akımından olumsuz etkilenen çok uluslu imparatorluklardan birisi de Osmanlı İmparatorluğu'ydu. Devletin parçalanmaya gittiğini gören Osmanlı devlet adamları ve aydınları devletin dağılmasını önlemek amacıyla kurtuluş çareleri aradılar ve bunun sonucunda çeşitli fikir akımları ortaya attılar. Osmanlı Devleti'ni dağılmaktan kurtarmayı amaçlayan fikir akımlarını şu şekilde açıklayabiliriz:

1)Osmanlıcılık

-Osmanlı Devleti’ni oluşturan tüm milletleri dil, din, ırk ayrımı gözetmeksizin haklar bakımından eşit duruma getirmeyi amaçlayan ve başka bir deyişle imparatorluk bünyesindeki tüm milletlere “Osmanlılık” duygusu aşılayarak bir “Osmanlı milleti” oluşturmayı amaçlayan fikir akımıdır.

-Osmanlıcılık fikir akımının temsilcileri; Namık Kemal, Ziya Paşa ve Mithat Paşa’dır.

NOT: Balkan Savaşları sonucunda Balkan uluslarının isyan ederek Osmanlı Devleti’nden ayrılması bu fikir akımının dağılmayı önlemede yeterli olmadığını ortaya çıkardı ve Osmanlıcılık fikir akımının geçerliliğini kaybetmesine neden oldu.

 

2) İslâmcılık

-Milleti bir arada tutan en önemli unsurun din olduğu düşüncesiyle, Müslümanların kültür ve milliyet farkı gözetilmeksizin bir bütün olması gerektiğini ve dolayısıyla Müslümanların halife etrafında toplanması gerektiğini savunan fikir akımıdır.

-İslâmcılık fikir akımının temsilcileri; Mehmet Akif ve Sait Halim Paşa’dır.

NOT: I. Dünya Savaşı’nda Arapların İngilizlerle birlikte hareket etmesi bu fikir akımının geçerliliğini yitirmesine neden olmuştur.

 

3) Türkçülük

-Osmanlı bünyesinde yaşayan bütün Türklere milli bilinç kazandırılarak dağılmanın önleneceğini savunan fikir akımıdır.

-Türkçülük fikir akımının temsilcileri; Ziya Gökalp, Yusuf Akçura ve Mehmet Emin Yurdakul'dur.

NOT: Türkçülük fikri, Kurtuluş Savaşı’nda milli birlik ve beraberliğin sağlanmasında etkili olmuştur.

 

4) Batıcılık

Her alanda Batı medeniyetinin takip edilmesi ve örnek alınması gerektiğini savunan fikir akımıdır. Temsilcileri arasında Abdullah Cevdet ve Tevfik Fikret vardır.

NOT: Osmanlı Devleti’ni çağdaşlaştırmayı amaçlayan Batıcılık fikir akımı kendini özellikle Cumhuriyetin ilanından sonra yapılan inkılâplarda göstermiştir.

NOT: Kendi içlerinde farklı amaçlar taşısa da ortak amaçları devleti dağılmaktan kurtarmak olan bu fikir akımlarının hiçbiri devleti dağılmaktan kurtaramamıştır.

Popüler Yayınlar