Bu yazımızda sizlere eş anlamlı sözcükler, zıt anlamlı sözcükler ve yakın anlamlı sözcüklerden söz edeceğiz.
Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler
Yazılışları ve okunuşları farklı olmasına rağmen aynı anlamı taşıyan ve birbirlerinin yerine kullanılabilen sözcüklere eş anlamlı sözcükler denir.
Örnek: Gayretini takdir ediyorum.
Çabanı takdir ediyorum.
Yukarıdaki örnekte “gayret” ve “çaba” sözcükleri yazılışları ve okunuşları farklı olmasına rağmen aynı anlamı taşırlar ve birbirlerinin yerine kullanılabilirler.
Bazı Eş Anlamlı Sözcükler:
al-kırmızı
kara-siyah
ak-beyaz
yanıt-cevap
güz-sonbahar
anı-hatıra
gizem-sır
öykü-hikâye
yel-rüzgâr
yüzyıl-asır
lisan-dil
barış-sulh
savaş-harp
ikaz-uyarı
fiil-eylem
birey-fert
fayda-yarar
cümle-tümce
görev-vazife
Zıt (Karşıt) Anlamlı Sözcükler
Anlamca birbirinin karşıtı olan sözcüklere zıt anlamlı sözcükler denir.
Bazı Zıt Anlamlı Sözcükler:
kalın-ince
kısa-uzun
bayat-taze
sıcak-soğuk
korkak-cesur
zengin-fakir
uzak-yakın
gece-gündüz
ağır-hafif
şişman-zayıf
güzel-çirkin
yukarı-aşağı
tembel-çalışkan
cimri-cömert
savaş-barış
ucuz-pahalı
alçak-yüksek
dost-düşman
ilk-son
açık-kapalı
NOT: Bir sözcüğün olumsuzu, o sözcüğün zıt anlamlısı değildir.
Örnek: “gitmek” sözcüğünün zıt anlamlısı “gitmemek” değildir.
“kalmak” sözcüğünün zıt anlamlısı “kalmamak” değildir.
Yakın Anlamlı Sözcükler
Yazılışı ve okunuşu farklı olan, eş anlamlı gibi gözükse de birbirinin yerini tutmayan, aralarında anlam farkı bulunan sözcüklere yakın anlamlı sözcükler denir. Yakın anlamlı sözcükler eş anlamlı sözcüklerle karıştırılmamalıdır.
Bazı Yakın Anlamlı Sözcükler:
tanıdık-bildik
saçmak-dağıtmak
dost-arkadaş
tutmak-yakalamak
bakmak-seyretmek
donmak-üşümek
doğru-dürüst
kırılmak-darılmak
yalan-yanlış
Örnek Sorular:
1) 5. sınıf öğrencisi Nisa, aşağıya bazı sözcüklerin eş anlamlılarını yazmıştır. Nisa yazdığı bu sözcük çiftlerinin hangisinde yanlışlık yapmıştır?
A) yüce-ulu B) tür-çeşit C) pay-hisse D) gece-gündüz
Çözüm: A, B ve C seçeneklerinde verilen sözcükler eş anlamlıyken, D seçeneğindeki sözcükler zıt anlamlıdır. Cevap: D
2) "çürük-sağlam" sözcükleri arasındaki anlam ilişkisi aşağıdakilerin hangisinde yoktur?
A) sert-yumuşak B) donmak-üşümek C) cimri-cömert D) sığ-derin
Çözüm: "çürük-sağlam" sözcükleri arasında zıt anlamlılık ilişkisi vardır. Soruda bizden bu sözcükler arasında bulunan anlam ilişkisinin hangisinde olduğu sorulmaktadır. A,C ve D seçeneklerindeki sözcükler zıt anlamlıyken, B seçeneğindeki sözcükler yakın anlamlıdır. Cevap: B
