Düşünceyi Geliştirme Yolları

Yazılı ve sözlü anlatımda düşüncelerimizi daha da somutlaştırmak amacıyla değişik yöntemlere başvururuz. Bu yöntemlerden birisi de düşünceyi geliştirme yollarıdır.

Düşünceyi Geliştirme Yolları/Yöntemleri

1)Tanımlama

2)Karşılaştırma

3)Örnekleme/Örneklendirme

4) Tanık Gösterme

5)Sayısal Verilerden Yararlanma

6)Benzetme

 

1)Tanımlama

Bir varlığın ya da kavramın ne olduğunu açıklayan, “... nedir?” ya da “... kimdir?” sorularına yanıt veren düşünceyi geliştirme yoluna tanımlama denir.

Örnek: Bir doğa olayı olan sesten bilimsel ve estetik bir temele bağlı olarak oluşturulan ahenkli ve ritim sahibi yapıların oluşturduğu bütüne müzik denir. İnsanın hayatında oldukça önemli bir yere sahip olan müzik, insan ruhunun adeta ilacıdır.

 

Yukarıdaki parçada “Müzik nedir?” sorusunu sorduğumuzda yanıt alabiliyoruz. Bu nedenle bu parçada düşünceyi geliştirme yollarından tanımlamaya başvurulmuştur.

 

2) Karşılaştırma

En az iki varlığın, kavramın ya da durumun ortak ve farklı yönlerinin ortaya konduğu düşünceyi geliştirme yoluna karşılaştırma denir.

Örnek: “Dinleme” ile “işitme” birbirinden farklı kavramlardır. İşitmede insanın dikkati devre dışıdır başka bir deyişle insan pasif bir konumdadır. Dinlemede ise insanın dikkati etkindir ve insan işitsel uyarılara bilinçli ve aktif bir şekilde kulak verir.

 

Yukarıdaki parçada “dinleme” ile “işitme” karşılaştırılmıştır.

 

3)Örnekleme / Örneklendirme

Soyut bir düşünceyi somutlaştıran başka bir deyişle düşünceleri daha belirgin hâle getiren ve yazının anlaşılmasını kolaylaştıran düşünceyi geliştirme yoluna örnekleme ya da örneklendirme denir.

Örnek: Sosyal medya artık hayatımızın vazgeçilmez bir parçası... Ülkemizde ve dünyada meydana gelen gelişmelerden haberdar olmak artık eskisi gibi zor değil. Sosyal medya bu işlevi görebiliyor. Hayatımıza etkisi oldukça fazla olan sosyal medyayı gereğinden fazla kullanmak ise bağımlılığa neden olabiliyor. Sürekli çevrim içi olma isteği, yüz yüze yapılan sosyal etkinliklerde bile sosyal ağlara bağlanma isteği, sosyal medyadan uzak kalınca kendisini huzursuz hissetme, kişinin yaşadığı her anı sosyal medya platformlarında paylaşma isteği sosyal medya bağımlılığının kişideki belirtileridir.

 

Yukarıdaki parçada koyu yazılan ifadelerle sosyal medya bağımlılığının kişideki belirtileri örneklendirilmiştir. Bu parçada düşünceyi geliştirme yollarından örneklemeye başvurulmuştur.

 

4) Tanık Gösterme

Bir yazarın bir konu hakkında görüşlerini belirginleştirmek ve daha inandırıcı hâle getirmek için sözünü ettiği konu hakkında alanının uzman kişilerinin görüşlerinden alıntı yapmasına tanık gösterme denir.

Örnek: Bir toplumun gelişmesi, çağdaş medeniyetler seviyesine ulaşmasının en önemli şartı bilime önem vermektir. Bilime önem veren toplumlar çağın gereklerinden uzak kalmazlar ve bilimin rehberliğinde ilerlemeye devam ederler. Bilim o denli önemlidir ki Farabi, “Erdemlerin en büyüğü bilimdir.” demiştir.

 

Yukarıdaki parçada yazar bilimin bir toplum için ne kadar önemli olduğunu Farabi’nin sözüne yer vererek kanıtlamaya çalışmıştır. Bu nedenle bu parçada düşünceyi geliştirme yollarından  tanık göstermeye başvurulmuştur.

 

5) Sayısal Verilerden Yararlanma

Yazarın bir düşünceyi kanıtlamak amacıyla istatistiksel bilgilere, anketlere ya da grafiklere başvurduğu düşünceyi geliştirme yoluna sayısal verilerden yararlanma denir.

Örnek: Dünyanın en önemli iki yer altı kaynağı olan petrol ve doğal gaz rezervlerinin kıtalara ya da bölgelere göre dağılımını hiç merak ettiniz mi? Yapılan bir araştırmaya göre Ortadoğu’da 79,1 trilyon metreküp, Avrupa ve Asya’da 62,2 trilyon metreküp, Asya ve Pasifik’te ise 33,1 trilyon metreküp doğal gaz rezervi bulunurken, Ortadoğu'da 807,7 milyar varil, Güney ve Orta Amerika’da 330,1 milyar varil, Kuzey Amerika’da ise 226,1 milyar varil petrol rezervi bulunmaktadır.

 

Yukarıdaki parçada yazar, petrol ve doğal gaz rezervlerine ilişkin sayısal verilerden yararlanmıştır.

 

6) Benzetme

Bir kavramı, varlığı ya da olayı başka bir kavramın ya da varlığın özellikleriyle anlatma yoluna benzetme denir.

Örnek: Şiir yazmak kolay bir iş değildir. Dolayısıyla şairlik yetenek ve sabır ister. Ben şairleri bir kuyumcuya benzetirim. Nasıl bir kuyumcu büyük bir sabır, özen ve titizlikle değerli madenlerden eserler meydana getiriyorsa şairler de bu sabır, özen ve titizlikle eserlerini meydana getirirler.

 

Yukarıdaki parçada yazar şairliğin ne kadar zor ve emek isteyen bir meslek olduğunu onları kuyumculara benzeterek anlatmaya çalışmıştır. Dolayısıyla yazar, bu parçada düşünceyi geliştirme yollarından benzetmeye başvurmuştur.

Tanık Gösterme Nedir? Düşünceyi Geliştirme Yollarından Tanık Göstermeye Örnekler

 

Bir yazıda, yazarın düşüncelerini daha belirgin, daha inandırıcı hâle getirme amacıyla kullandığı bazı yöntemler vardır. Bu yöntemlere düşünceyi geliştirme yolları denir. Düşünceyi geliştirme yolları; tanımlama, karşılaştırma, örnekleme/örneklendirme, tanık gösterme, sayısal verilerden yararlanma ve benzetme olmak üzere altı başlık altında incelenir. Biz bu yazımızda düşünceyi geliştirme yollarından “tanık gösterme"yi inceleyeceğiz.

Bir yazarın bir konu hakkında görüşlerini daha inandırıcı hâle getirmek amacıyla yazdığı konu hakkında alanının yetkin, uzman kişilerin görüşlerinden alıntı yapmasına tanık gösterme denir. Tanık göstermede kişinin sözü tırnak içinde gösterilir.

Düşünceyi Geliştirme Yollarından Tanık Göstermeye Örnekler

Örnek 1:

Başarıya giden yollar kişiden kişiye değişebilir. Kimisi başarı yolunda sabrın, kimisi plânlı olmanın, kimisi de çok çalışmanın önemli olduğunu vurgular. Bana göre ise başarıya giden en önemli yol vazgeçmemek ve sürekli denemektir. İnsan sürekli başarısız da olsa denemeye devam etmelidir. Thomas Edison bu konuyla ilgili “En büyük zayıflığımız, bırakmakta yatar. Başarıya giden en kesin yol ise sadece bir kez daha denemekten geçer.” demiştir. O yüzden başarısızlık karşısında yılmamalı ve sürekli denemelerde bulunmalıyız.

 

Yazar, bu metinde başarıya giden yollardan söz etmiş ve başarıya giden en önemli yolun “vazgeçmemek ve sürekli denemek” olduğunu Thomas Edison’un bir sözüne yer vererek kanıtlamaya çalışmıştır. Bu yüzden bu metinde düşünceyi geliştirme yollarından tanık göstermeden yararlanılmıştır.

Örnek 2:

Bilim, bir toplumun ilerlemesindeki en önemli unsurdur. Bilime önem veren toplumlar çağın gereklerine uygun faaliyetlerde bulunurlar ve çağın gerisinde kalmayarak ilerlemeye ve kalkınmaya devam ederler. Bunun bilincinde olan Atatürk, “Hayatta en hakiki mürşit ilimdir.” diyerek bilime ve bilimsel faaliyetlere ne kadar önem verdiğini anlatmaya çalışmıştır.

 

Yazar, bu metinde bir toplumun ilerlemesindeki en önemli unsurun bilim olduğunu Atatürk’ün sözüne yer vererek kanıtlamaya çalışmıştır. Dolayısıyla bu metinde düşünceyi geliştirme yollarından tanık göstermeden yararlanılmıştır.

 

Örnek 3:

“Kişi niçin okumalıdır?” sorusunun cevabı kişiden kişiye farklılık gösterir. Kimine göre kişi kendini geliştirebilmek için okumalı, kimine göre de hayatın sıkıntılı girdabından kurtulmak ve huzur bulmak için okumalı. Peki, okuma eylemi hayattan kaçmak için mi yapılmalı? Rasim Özdenören “Ruhun Malzemeleri” adlı eserinde “Okuyunca da hayattan kaçmak için değil, hayata müdahale için okumalı.” der. Yani buradan anlayacağımız biz hayatın içinde olmak için “Hayatta ben de varım!” diyebilmek için okumalıyız.

 

Yazar, bu metinde “Kişi niçin okumalıdır?” sorusunun cevabı üzerine bir yazı kaleme almış ve bunu yaparken de Rasim Özdenören’in konuyla ilgili bir sözüne yer vermiştir. Yazar, bu nedenle bu metinde düşünceyi geliştirme yollarından tanık göstermeden yararlanmıştır.

 

Karşılaştırma Yöntemi Nedir? Düşünceyi Geliştirme Yollarından Karşılaştırma ile İlgili Örnekler

 

Yazarlar, yazılarında ele aldıkları konuyu daha anlaşılır hâle getirmek amacıyla çeşitli düşünceyi geliştirme yollarından yararlanırlar. Bu düşünceyi geliştirme yollarından bir tanesi de karşılaştırma yöntemidir.

Karşılaştırma; en az iki varlığın, kavramın, olayın veya durumun ortak ve farklı yönlerinin ortaya konduğu düşünceyi geliştirme yoludur. Yazarlar, yazılarında ele aldıkları konuyu somutlaştırmak amacıyla varlıkları ya da kavramları çeşitli yönlerden karşılaştırırlar.

NOT: Karşılaştırma ilgisi “gibi, kadar, en, çok, göre, daha” gibi sözcüklerle kurulur.

Düşünceyi Geliştirme Yollarından Karşılaştırma ile İlgili Örnekler

Örnek 1:

Roman ve öykü yaşanmış ya da yaşanması mümkün olan olayların kişi, yer ve zamana bağlı olarak anlatıldığı yazı türleridir. Roman ve öykü türleri bazı özellikler bakımından birbirlerinden farklılık gösterirler. Romanda şahıs kadrosu, mekân tasvirleri ve olay örgüsü genişken, öyküde sözünü ettiğimiz bu unsurlar romana göre daha dardır.

Yukarıdaki metinde roman ve öykü türleri çeşitli özellikleri bakımından karşılaştırılmıştır.

 

Örnek 2:

Deneme ve sohbet türleri birbiriyle karıştırılmaması gereken türlerdir. Her ikisinde de yazar kişisel görüşlerini kanıtlama amacı gütmeden anlatır. Ancak aradaki şu fark çok önemlidir: Denemede yazar, kişisel görüşlerini kanıtlama amacı gütmeden kendi kendine konuşur gibi anlatırken, sohbet türünde yazar kişisel görüşlerini kanıtlama amacı gütmeden karşısında biri varmış gibi dile getirir.

Yukarıdaki metinde düşünceyi geliştirme yollarından karşılaştırma yöntemi kullanılmıştır. Metinde deneme türü ile sohbet türünün karşılaştırıldığını görüyoruz.

 

Örnek 3:

Eşit ağırlıktaki tavuğun ve ördeğin toprak zeminde batma miktarı birbirinden farklıdır. Tavuk, toprak zemine ördektan daha fazla batar. Bu durumun sebebi, ördeğin ayaklarının perdeli olmasıdır.

Yukarıdaki metinde tavuk ve ördeğin toprak zemine batma miktarı karşılaştırılmış, tavuğun toprak zemine ördekten daha fazla battığı belirtilmiştir. Dolayısıyla bu metinde düşünceyi geliştirme yollarından karşılaştırma kullanılmıştır.

Düşünceyi Geliştirme Yolları: Tanımlama Nedir?

Yazarlar, yazdıkları yazılarda anlattıklarını okuyucunun zihninde daha belirgin hâle getirmek amacıyla başka bir deyişle soyut kavramları somutlaştırmak amacıyla çeşitli düşünceyi geliştirme yollarına başvurur. Bu düşünceyi geliştirme yollarından birisi de tanımlamadır.

Tanımlama; bir varlığın ya da kavramın ne olduğunu açıklayan, onları temel özellikleriyle belirten düşünceyi geliştirme yoludur. Çoğu yazar, yazılarında çoğunlukla soyut konulara ve kavramlara yer verirler. Yazarlar, yazılarında yer verdikleri soyut kavramların tanımını yaparak onları okuyucunun zihninde somutlaştırmayı, onları daha anlaşılır hâle getirmeyi amaçlar.

Tanım cümleleri, “... nedir?” ya da “... kimdir?” sorularına yanıt veren cümlelerdir.

Tanım cümlesi nedir? Tanım cümlelerine örnekler... Yazımıza BURADAN ulaşabilirsiniz.

Düşünceyi Geliştirme Yollarından Tanımlamaya Örnekler

Örnek 1: Yazarın, herhangi bir konudaki görüşlerini kesin kanıtlara varmadan dile getirdiği yazı türüne deneme denir. Yazar, bu türde görüşlerini öznel bir anlatımla dile getirir ve bunu yaparken de kanıt sunma zorunluluğu duymaz.

Yukarıdaki metinde “Deneme nedir?” sorusunu sorduğumuzda “Yazarın, herhangi bir konudaki görüşlerini kesin kanıtlara varmadan dile getirdiği yazı türüdür.” cevabını alırız. İşte bu nedenle yukarıdaki metinde düşünceyi geliştirme yollarından tanımlamanın kullanıldığını söyleyebiliriz.

 

Örnek 2: İklim, hava olaylarının geniş bölgelerde, uzun yıllar gösterdiği ortalama durumdur. İklim, dünyanın farklı bölgelerinde yaşayan insanların ekonomik faaliyetlerini etkiler.

Yukarıdaki metinde “İklim nedir?” sorusunu sorduğumuzda yanıt aldığımız için düşünceyi geliştirme yollarından tanımlamanın kullanıldığını söyleyebiliriz.

 

Örnek 3: Sahip olduğumuz bazı özellikler birbirinden farklıdır. Sahip olduğumuz bazı özelliklerin birbirinden farklı olmasını sağlayan unsur ise karakterdir. Başka bir deyişle karakter, canlılarda çeşitliliğe neden olan her bir özelliğe verilen addır.

Yukarıdaki metinde “Karakter nedir?” sorusuna yanıt vardır. Bu nedenle bu metinde tanımlama yönteminin kullanıldığını söyleyebiliriz.

Düşünceyi geliştirme yollarından tanımlamaya örnekler için BURAYA tıklayabilirsiniz. 

Düşünceyi Geliştirme Yolları: Örnekleme ya da Örneklendirme Nedir?

 

Düşünceleri, soyut kavramları daha belirgin hâle getirmek için başvurulan düşünceyi geliştirme yoluna örnekleme ya da örneklendirme denir. Başka bir deyişle yazar örnekleme yoluyla soyut düşüncelere somutluk katar ve yazıyı daha anlaşılır hâle getirir.

Örnekleme ile İlgili Örnek Metinler:

Örnek 1: 

-Atatürk, Türk müziğinin gelişmesi ve evrensel boyutlara ulaşması için müzik sanatında büyük bir çaba göstermiştir. Bu yolda 1934'te Ankara'da bir konservatuvar oluşturulmuştur. Ayrıca Atatürk bu konuda yerli yabancı kaynakları incelemiş, Ziya Gökalp’in eserlerini okumuş ve onlardan etkilenmiştir. Yurt dışında müzik eğitimlerini tamamlayarak dönen gençlerle tanışmış ve onlara akşam yemeklerinde yer vermiştir.

Yukarıdaki metinde, Atatürk’ün Türk müziğinin gelişmesi ve evrensel boyutlara ulaşması için büyük çaba harcadığı belirtilmiş, ardından da bu yolda konservatuvarın oluşturulduğu, Atatürk’ün bu alanda yerli ve yabancı kaynakları incelediği özellikle Ziya Gökalp’in eserlerini okuduğu, yurt dışında müzik eğitimlerini tamamlayan gençlerle tanıştığı örnek olarak verilmiştir. Başka bir deyişle bu metinde düşünceyi geliştirme yollarından örnekleme/örneklendirmeye başvurulmuştur.

 

Örnek 2: 

-Dijital bağımlılık, insanın günlük yaşamını önemli ölçüde olumsuz etkileyen, teknoloji çağına özgü bir bağımlılık türüdür. Günümüzde birçok insan bu bağımlılığın pençesinde... Sosyal medyada paylaşım içeriklerinin kimler tarafından beğenildiğine sık sık bakmak, akıllı telefonlara odaklanıp karşıdaki kişinin söylediklerine odaklanamamak, sosyal medya ortamlarında olup biten gelişmeleri, haberleri kaçırma korkusu bu bağımlılığın birkaç parçası...

Yukarıdaki metinde dijital bağımlılığın teknoloji çağına özgü bir bağımlılık türü olduğu ve günümüzde birçok insanın bu bağımlılığın pençesinde olduğu belirtilerek konuyu somutlaştırmak amacıyla koyu yazılmış ifadelerle çeşitli örnekler verilmiştir.

Örnek 3: 

-Tropikal yağmur ormanlarında mikroorganizmalardan bitkilere ve hayvanlara kadar milyonlarca canlı türü yaşar. Bunların önemli bir bölümü, ilk defa karşılaşılmış canlılardır. Besin olarak tükettiğimiz bitkilerden iki bin kadarı bu ormanlardan çıkmıştır. Domates, mısır, patates, muz, portakal, limon, biber, tarçın, zencefil, şeker kamışı, kahve, çay ve kakao bunlardan bazılarıdır.

-Yukarıdaki metinde tropikal yağmur ormanlarında besin olarak tükettiğimiz bitkilere koyu yazılmış ifadelerle örnekler verilmiştir. Dolayısıyla bu metinde düşünceyi geliştirme yollarından örnekleme/örneklendirmeye başvurulmuştur.

Düşünceyi geliştirme yollarından örnekleme ile ilgili örnek metinlere BURADAN ulaşabilirsiniz.