kişileştirme etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster
kişileştirme etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster

11 Ocak 2022 Salı

Söz Sanatları Nelerdir? Söz Sanatlarına Örnekler

 

Kimi zaman yazılarımızda ve konuşmalarımızda anlatımı güçlendirmek, anlatıma zenginlik katmak, ifadenin etkisini artırmak amacıyla söz sanatlarına başvururuz. Söz sanatları, anlatımı ilgi çekici kılan dilimizin zenginliklerinden birisidir. Söz sanatlarını benzetme (teşbih), kişileştirme (teşhis), konuşturma (intak), abartma (mübalağa) ve tezat (karşıtlık) olmak üzere beş başlık altında inceleyebiliriz.

1)Benzetme (Teşbih)

Anlatımı daha etkili kılmak, güçlendirmek adına aralarında değişik yönlerden ortaklık ve ilgi bulunan iki varlıktan zayıf olanın güçlü olana benzetilmesi sanatına benzetme denir.

Örnekler:

-Koskoca insanlar çocuklar gibi eğlenip gülüyorlardı.

(Yetişkin insanlar çocuklara benzetilmiştir.)

Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner aşarım

(Şair, kendisini kükremiş sele benzetmiş.)

Bir bayram sabahına uyanmış çocuk gibi neşeyle ve umutla yürüyordu.

(Yazar, bahsettiği kişiyi “bir bayram sabahına uyanmış çocuğa” benzetiyor.

NOT: Benzetme sanatında her zaman “gibi, kadar” edatlarına yer verilmez.

Örnek: Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda

Şair burada vatanı cennete benzetmiş ancak “gibi” ya da “kadar” gibi edatlara yer vermemiştir. Şair, burada “cennet gibi vatan” ifadesini de kullanabilirdi. Ancak “gibi” edatını kullanmaya gerek görmemiş ve “cennet vatan” ifadesini kullanarak benzetme sanatına başvurmuştur.

2) Kişileştirme (Teşhis)

İnsan dışındaki canlı ve cansız varlıklara insana özgü özelliklerin verilmesi sanatına kişileştirme denir. Kişileştirme sanatında insan dışındaki varlıklar olan hayvanlara, bitkilere ve cansız varlıklara insana özgü nitelikler verilerek anlatım daha ilgi çekici hale getirilmeye çalışılır.

Örnekler:

-Zaman hızla geçmiş, gece olmuş, ay bile uykuya dalmıştı.

Bu ifadede “uykuya dalmak” insana ait bir özelliktir ve insan dışındaki varlık olan “ay”a verilmiştir. Böylece “ay” kişileştirilmiştir.

-Eski toprak parçası ürün vermeyi inatla reddediyordu.

“İnat” insana ait bir özelliktir ve insan dışındaki varlık olan “toprak parçası”na verilmiştir. Böylece “toprak” kişileştirilmiştir.

-Hava çok güzeldi ve güneş tüm canlılara gülümsüyordu.

Güneşe insana ait bir özellik olan “gülümseme” özelliği verilmiş ve güneş kişileştirilmiştir.

Örnek Soru: Aşağıdaki ifadelerden hangisinde kişileştirme sanatına başvurulmamıştır

A) Düşünceli bir hâli vardı bugün tüm ağaçların. 

B) Yine bulutların ağladığı bir günü yaşıyoruz. 

C) Kuşlar şarkı söylüyor, ağaçlar da onlara eşlik ediyordu. 

D) Bir sütun gibi yükselen ağaçların arasından geçtik. 

Çözüm: Ağaçların düşünceli olması, bulutların ağlaması, kuşların şarkı söyleyip, ağaçların da onlara eşlik etmesi kişileştirme sanatına örnektir. D seçeneğinde ise ağaçlar sütuna benzetilmiş ve dolayısıyla bu seçenekte benzetme sanatına başvurulmuştur. 

3) Konuşturma (İntak)

Anlatımı daha ilgi çekici hale getirmek amacıyla insan dışındaki canlı ve cansız varlıkların konuşturulması sanatına konuşturma denir. Konuşturma sanatı, çoğunlukla olağanüstü varlıkların ve olayların anlatıldığı masal ve fabl türünde karşımıza çıkar.

Örnekler:

-Benim adım dertli dolap

Suyum akar yalap yalap

Bu dizelerde “dolap” konuşturulmuş ve konuşma sanatına başvurulmuştur.

-Tilkinin iyiliği tutmuş bir gün

Leyleği yemeğe buyur etmiş,

Ama tilki demiş ki:

“Bizde misafir umduğunu değil bulduğunu yer.”

Yukarıda verilen fabl örneğinde tilki konuşturulmuştur.

4) Abartma (Mübalağa)

Bir olayın, durumun veya özelliğin olduğundan daha çok ya da az gösterilmesi sanatına abartma denir. Abartma sanatında söz konusu özellikte mantık sınırları zorlanır, mantık aranmaz.

Örnekler:

-Bir gün yine doludizgin atlarımızla

Yerden yedi kat arşa kanatlandık o hızla

Şair, koyu yazılmış ifadeyle durumu olduğundan çok gösterme amacıyla mantık sınırlarını zorlamış ve abartma sanatına başvurmuştur.

-Senin için denizleri kuruturum yar

 Senin için gökkubbeyi yerlere çalarım yar

Bir insanın “denizleri kurutması” ve “gökkubbeyi yerlere çalması” mantık sınırlarını zorlayan imkânsız bir durumdur ve söz konusu durum abartılarak anlatılmıştır. Bu nedenle bu dizelerde abartma sanatına başvurulmuştur.

5) Tezat (Karşıtlık)

Karşıt durumların ve düşüncelerin bir arada söylenmesi sanatına tezat (karşıtlık) denir.

Örnekler:

-Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz

Koyu yazılmış ifadeler karşıtlık oluşturduğu için burada tezat sanatına başvurulmuştur.

-Elbette bugün ağlıyorsam yarın güleceğim

“Ağlamak” ve “gülmek” iki karşıt durumu bildirir ve burada yine tezat sanatına başvurulmuştur.

 

 


 

Popüler Yayınlar