Öyküleyici Anlatım Nedir? Öyküleyici Anlatıma Örnek Metinler

 

Temel amacı okuyucuyu bir olay içinde yaşatmak olan öyküleyici anlatım tekniğinde sürekli bir olay akışı vardır. Olayların birbiri üzerine geliştiği öyküleyici anlatım tekniğinde hareket esastır. Başka bir deyişle bu anlatım biçimi hareketli bir yaşam kesitini anlatır.

Öyküleyici Anlatım Biçimine /Tekniğine Örnek Metinler

Örnek 1: Merdivenleri ağır ağır çıktı. Anahtarını cebinden çıkardı. Kapıyı açtı ve evine girdi. Bütün gün bu anı hasretle beklemişti. Çünkü bugün o kadar çok yürümüştü ki çok yorulmuştu. Kanepeye uzandı ve bir saat kadar dinlendikten sonra hemen işe koyuldu. Daha yapacak çok işi vardı. Masanın başına geçti, kâğıdını ve kalemini hazırladı ve dün hazırladığı taslak metni gözden geçirdikten sonra yazmaya başladı.

Yukarıdaki metinde yazar olay akışının olduğu, hareketli bir yaşam kesitini okuyuculara aktarmıştır. Bu nedenle yukarıdaki metinde öyküleyici anlatım tekniğinin kullanıldığını söyleyebiliriz.

Aşağıdaki örnek metinlerde de tıpkı yukarıdaki örnekte olduğu gibi olay akışının olduğu, hareketli yaşam kesitlerinin anlatıldığı metinlere yer verilmiştir. Dolayısıyla bu metinlerde de öyküleyici anlatım biçiminin kullanıldığını söyleyebiliriz.

 

Örnek 2: Yoğun geçen bir günün ardından odasına çekildi. Kütüphanesine bakındı, çoktandır okumak istediği kitabı gözleriyle aradı. Kitabı bulduktan sonra okuma köşesine çekildi ve kitabını okumaya başladı. Kısa bir süre okuduktan sonra not defterinin yanında olmadığını fark etti ve çalışma masasının üzerinde yer alan not defterini aldı. Bu deftere okuduğu kitapla ilgili önemli notlar almaya başladı.

 

Örnek 3 : Sabah erkenden kalktım. Elimi, yüzümü yıkadım ve güzelce bir kahvaltı yaptım. Sonra çantamı hazırlamaya başladım. Bir saat sonra yola çıkacaktık ve ben çok mutluydum. Arkadaşlarımla uzun zamandır bu tatilin plânını yapıyorduk. Sonra birden telefonum çaldı. Telefonum evin salonunda kalmıştı. Odamdan koşarak çıktım ve telefonu açtım. Arayan arkadaşımdı.

 

Örnek 4: Odanın kapısını açtım ve gizlice odaya girdim. Bu odaya girdiğimden kimsenin haberi olmamalıydı. Odada büyük bir sandık vardı. Usul usul yürüdüm ve sandığın yanına vardım. Sandığı açmam kolay oldu çünkü sandık kilitli değildi. Sandığın içinde çeşit çeşit kitap vardı. Hemen kitapları karıştırmaya başladım. Bir de karşıma ne çıksın? Çoktandır okumayı istediğim kitap... Aldım kitabı ve çıktım odadan. O kadar mutlu ve heyecanlıydım ki anlatamam. Hemen bu kitabı rahat rahat okuyacak bir yer aramaya başladım.

Anlatım Biçimleri / Anlatım Teknikleri

 

Yazarların duygularını, düşüncelerini veya bir olayı aktarırken kullandığı yöntemlere anlatım biçimleri ya da anlatım teknikleri denir. Anlatım biçimleri yahut anlatım teknikleri; öyküleyici, betimleyici, açıklayıcı ve tartışmacı anlatım olmak üzere dört başlık altında incelenebilir.

1) Öyküleyici Anlatım

Olay akışının olduğu, olayların birbiri üzerine geliştiği öyküleyici anlatım tekniğinde amaç okuyucuyu bir olay içinde yaşatmaktır. Hareketli bir yaşam kesitini anlatan bu teknikte olay olmazsa olmazdır. Öyküleyici anlatım tekniğinde “geldi, gitti, okudu, gelmiş, gitmiş, okumuş vb.” fiiller kullanılır.

Örnek: “Gene atların hiçbiri durmuyordu. Kızdım. Öfkemi sanki kaşağıdan çıkarmak istedim. On adım ötedeki çeşmeye koştum. Kaşağıyı yalağın taşına koydum. Yerden kaldırabileceğim ağır bir taş bularak üstüne hızlı hızlı indirmeye başladım. İstanbul’da gelen, ihtimal Dadaruh’un kullanmaya kıyamadığı bu güzel kaşağıyı ezdim, parçaladım. Sonra yalağın içine attım.” (Ömer Seyfettin / Kaşağı)

Yukarıdaki metinde yazar olay akışının olduğu, hareketli bir yaşam kesitini anlatmıştır. Bu nedenle yukarıdaki metinde öyküleyici anlatım tekniği kullanılmıştır.

Örnek: Sakince, hiç acele etmeden yemeğini yedi. Porsiyon o kadar büyüktü ki neredeyse bitirmekte zorlandı. Güneşin altında uzandı, karnı iyice doymuştu. Bıyıklarını ve patilerini yaladı. Keyifle gırlayıp duruyordu, şansının bu kadar kısa sürede değişmiş olmasına inanamıyordu. Artık geceleri bile ağlamıyordu. Kafasında tek bir şüphe kalmıştı: Yemekler nereden geliyordu?

(Kaynak: Damdaki Kedi, Grazia Ciavatta, Final Kültür Sanat Yayınları)

Yukarıdaki metinde öyküleyici anlatım kullanılmıştır.

Öyküleyici anlatıma ilişkin örnek metinlere BURADAN ulaşabilirsiniz. 

 

2)Betimleyici Anlatım

“Sözcüklerle resim çizme sanatı” olarak da adlandıracağımız betimleyici anlatım tekniğinde amaç varlıkların ayırt edici ve belirgin özelliklerini tanıtıp varlıkları okuyucunun gözünde ve zihninde canlandırmaktır. Gözleme ve görselliğe dayanan betimleyici anlatımda durağan bir hava hakimdir ve olaya yer verilmez.

Örnek: “Koyu çevreleyen üzüm bağları ve deniz arasında geniş bir kumsal uzanıyor. Bu kumsal, deniz dibinde de sürüyor. İncecik kumlar güneş altında altın tozlar gibi parlayıp gözleri kamaştırıyor. Öylesine de kızgın ki bu altın kumlar! Öğle sıcağında yalın ayak yürümek olanaksız.” (Gülten Dayıoğlu – Masal Ağacı)

Yukarıdaki metinde yazar bulunduğu ortamı ayırt edici ve belirgin özellikleriyle tanıtmayı amaçlamıştır. Başka bir deyişle yazar, bulunduğu ortamı okuyucunun gözünde ve zihninde canlandırmaya çalışmıştır. Bu nedenle bu metinde betimleyici anlatım tekniği kullanılmıştır.

Örnek: “Şimdi yuvasındaydı; kendini güvende hissettiği yatağının üzerinden zaten pek çok şeyi görebiliyordu: karşıdaki gri apartman, yanındaki sarı apartman ve tam üstündeki balkondan sarkan biri sarışın diğeri esmer iki çift örgü ve aşağıda... Aşağısını düşününce titredi. Kuru otlar, boş tenekeler, avlunun taşları, tüm dünya etrafında dönmeye, kulakları çınlamaya başladı.

(Kaynak: Damdaki Kedi, Grazia Ciavatta, Final Kültür Sanat Yayınları)

Yukarıdaki metinde betimleyici anlatım kullanılmıştır.

NOT: Öyküleyici anlatım ile betimleyici anlatım karıştırılmamalıdır. Öykülemede, olaylar zinciri vardır, olaylar sürekli bir akış halindedir. Bu yönüyle öyküleyici anlatımı bir filme benzetebiliriz. Bir filmde nasıl olay akışı varsa öykülemede de olay akışı vardır. Betimleyici anlatımda ise olay yoktur, durum vardır. Yazar bu anlatım tekniğinde bir varlığı, bir durumu ayırt edici nitelikleriyle adeta sözcüklerle resim çizerek anlatır. Betimleyici anlatım ile fotoğraf arasında ilişki kurabiliriz. Fotoğrafta nasıl durağan bir hava varsa betimlemede de durağan bir hava vardır.

 Betimleyici anlatıma ilişkin örnek metinlere BURADAN ulaşabilirsiniz. 

3) Açıklayıcı Anlatım

Okuyucuyu bilgilendirmek amacıyla yazılan, nesnel bir anlatımın hakim olduğu anlatım biçimine açıklayıcı anlatım denir. Bu anlatım tekniğinde okuyucuya bir şeyler öğretme amacı vardır.

Örnek: Edebiyatımızın önemli isimlerinden birisi de Ahmet Hamdi Tanpınar’dır. Öykü, roman, şiir, deneme, makale, edebiyat tarihi gibi türlerde eser veren Tanpınar’ın “Huzur, Mahur Beste, Saatleri Ayarlama Enstitüsü” gibi romanları vardır. Şiir türünde ise bilinen en önemli eserleri “Ne İçindeyim Zamanın” ve “Bursa’da Zaman” adlı şiirleridir.

      Yukarıdaki metinde yazar, Ahmet Hamdi Tanpınar hakkında okuyucuyu bilgilendirmeyi amaçlamış, nesnel bir anlatım kullanmış, başka bir deyişle kendi görüşlerine yer vermemiştir. Bu nedenle yazar bu metinde açıklayıcı anlatım tekniği kullanmıştır.

Örnek: Medeni hukuk, bir ülkede bulunan vatandaşların diğer kişiler ile veya mal varlıklarıyla doğrudan doğruya veya dolaylı olarak ilişkilerinin düzenlenmesidir. 1926’da Türk Medeni Kanunu ile aile hukukunda kadına tam hak tanımıştır. Türk aileleri bu esasları kolaylıkla benimsemişlerdir. Kadının, aile içinde ve çocukları üzerindeki etkisi hukukî durum ile orantılı olarak kuvvetlenmiş; eş ve ana vasıflarıyla Türk kadını kişiliğini kazanmıştır.

(Prof. Dr. Afet İNAN)

Yukarıdaki metinde açıklayıcı anlatım kullanılmıştır.

Açıklayıcı anlatıma ilişkin örnek metinlere BURADAN ulaşabilirsiniz. 

 

4) Tartışmacı Anlatım

Yazarın düşüncelerini okuyucuya kabul ettirmek amacıyla kullandığı anlatım biçimine tartışmacı anlatım denir. Tartışmacı anlatım tekniğinde yazar önce eleştireceği düşünceyi verir daha sonra da kendi düşüncelerinin neden doğru olduğunu, eleştirdiği düşüncenin de neden yanlış olduğunu örnekleriyle ortaya koyar. Bu anlatım tekniğinde yazarın amacı kendi düşüncesini savunmak, yanlış düşünceyi de çürütmektir.

Örnek: “Öyle görüyorum ki biz kendi “dilimizi”, konuştuğumuz, yazdığımız, insanlarla ilişki kurmakta aracı olan Türkçemizi sevmiyoruz. Neden mi? Seviyor olsaydık, dilimize özen gösteriyor olsaydık çocuğumuza gösterdiğimiz ilgiyi, sevgiyi, özeni, emeği “Türk diline” vermiş, verebilmiş olsaydık bugünkü duruma düşmezdik.” (Deniz Banoğlu / Dilimiz Kuşatma Altında) 

Yukarıdaki metinde yazar, dilimize yeteri kadar önem vermeyişimizi eleştiriyor ve konuyu tartışma havası içinde bizlere aktarıyor. Bu nedenle bu metinde tartışmacı anlatım tekniği kullanılmıştır.

Örnek: Demek bütün mesele eşref saatin gelmesine veya o saatin geldiğini anlamaya bağlı öyle mi? Öyledir. Hatta ben öyle zannediyorum ki eşref saat görünmez kuvvetlerin, esrarlı hesapların, içinden çıkılmaz bilmecelerin işlettiği bir saat değil, insanların bizzat kendileri tarafından işletilen veya sadece dikkatli olmaları sayesinde geldiği kolayca fark edilen bir saattir. Ama dikkatli olmayan, kendini hayatın akışına bırakmış veya akıntıların tersine sandalını yürütmeye çalışan insan, eşref saatin geldiğini fark etmek şöyle dursun, duvardaki asma saatin on ikiye çeyrek kalayı gösterdiğini bile görmez.”

(Kaynak: Şevket RADO, Eşref Saat)

Yukarıdaki metinde tartışmacı anlatım biçimi kullanılmıştır.

Tartışmacı anlatıma örnek paragraflara BURADAN ulaşabilirsiniz.