Tatilde Hangi Kitaplar Okunmalı? Verimli Bir Tatil İçin Kitap Önerileri

Okumak özgürlüktür, okumak değişimdir, okumak gelişimdir. Okumak kısacası her şeydir. Nitelikli kitapları okumak insanın düşünce evrenini genişleteceği gibi hayal gücünü de geliştirir. Bu yazımızda öğrencilerimizin yarıyıl tatili olsun, ara tatiller olsun, yaz tatili olsun tatillerini verimli geçirebilmeleri adına onların hayal güçlerini geliştirecek çeşitli kitaplar önereceğiz.

Bu konuda insanların kafalarında doğal olarak soru işaretleri oluyor.

-Yarıyıl tatilinde hangi kitapları okumalıyım?

-Ara tatilde hangi kitapları okumalıyım?

-Yaz tatilinde hangi kitapları okumalıyım?

soruları velilerimizin ve öğrencilerimizin bu dönemde sorduğu sorular aslında. Biz de bunu düşünerek tatil dönemleri için siz velilerimiz ve öğrencilerimiz için güzel bir liste oluşturmaya çalıştık. İşte listemiz:

(Listemize geçmeden önce şuna açıklık getirelim: Listemizi oluştururken en iyiden diğerlerine doğru gibi herhangi bir ölçütü dikkate almadık.)

1)İçimdeki Müzik:

Sharon M. Draper’in kaleme aldığı, 11 yaşındaki Melody’nin hüzün ve umut dolu öyküsünü konu alan güzel bir eser...

2) Momo:

Michael Ende’nin kaleme aldığı bu eserde büyük bir kentin tiyatro harabelerinde yaşayan küçük bir kız olan Momo’nun “duman adamlar” ile mücadelesini büyük bir merakla okuyacaksınız.

3) Bir Kelime Seyyahı:

Özgür Aras Tüfek’in kaleme aldığı “Türkçenin Muhafızları” serisinin birinci kitabı olan bu eserde Kaşgarlı Mahmut’un öyküsünü okuyacaksınız.

4) Simurg’a Yolculuk:

Özgür Aras Tüfek’in kaleme aldığı “Türkçenin Muhafızları” serisinin ikinci kitabı olan bu eserde Ali Şir Nevayi ve Hüseyin Baykara’nın öyküsünü okuyacaksınız.

5) Mutluluk Bilgisi:

Özgür Aras Tüfek’in kaleme aldığı “Türkçenin Muhafızları” serisinin üçüncü kitabı olan bu eserde Yusuf Has Hacib’in öyküsünü okuyacaksınız.

6) Kelimelerin Işığı:

Özgür Aras Tüfek’in kaleme aldığı “Türkçenin Muhafızları” serisinin dördüncü kitabı olan bu eserde Edip Ahmet Yükneki’nin öyküsünü okuyacaksınız.

7) Gönüllerin Hocası:

Özgür Aras Tüfek’in kaleme aldığı “Türkçenin Muhafızları” serisinin beşinci kitabında Ahmet Yesevi’nin öyküsünü okuyacaksınız.

8) Çılgın Atasözleri

Atasözlerine eğlenceli bir bakış açısı... Yusuf Asal’ın kaleme aldığı bu eserde atasözlerini eğlenerek öğreneceksiniz.

9) Çılgın Deyimler

Yusuf Asal’ın kaleme aldığı bu eserde deyimleri eğlenerek öğreneceksiniz.

10) Çılgın Mucitler

Yusuf Asal’ın kaleme aldığı bu eserde Einstein'ın, Newton'ın ve daha birçok bilim insanının hayat hikâyesini eğlenerek okuyacaksınız.

11) Beyaz Gemi

Cengiz Aytmatov'un yedi-sekiz yaşlarındaki bir çocuğun tertemiz dünyasını ele aldığı bir romanıdır “Beyaz Gemi”. Destan, efsane ve masal gibi unsurlarla beslenen bu eserde hayatın acı gerçeğine de tanık olacaksınız.

12) Uçan Sınıf

Almanya’nın ünlü yazarlarından Erich Kastner’in kaleme aldığı bu eserde çocuklar arasındaki dayanışmanın güzel bir örneğini göreceksiniz.

13) Gemici Dedem

Çocuk edebiyatının en önemli isimlerinden Sevim Ak’ın bir solukta okuyacağınız, sürükleyici, eğlenceli kısa romanı...

14) Mahalle Sineması

Sevim Ak’ın kaleme aldığı bu güzel eserde birbirinden güzel öyküler okuyacaksınız.

15) Kitaplardan Korkan Çocuk

Susanna Tamaro’nun kaleme aldığı bu güzel eserde kitaplardan korkan ve aslında da bu korkusunda haksız da sayılmayan Leopold’un öyküsünü okuyacaksınız. Bakalım Leopold’un kitap korkusunun altında yatan neden neymiş?

16) Okuma Bilmeyen Kitapçı

Sylvia Bishop’un sıra dışı, ilgi çekici bir kitabı... Kahramanımızın adı Property. Onun herkesten sakladığı bir sırrı var, o da okumayı bilmemesi...

17) Elveda Ağustos Böceği

Yazarımız Özkan Öze bu eserinde kendisine haksızlık yapıldığını düşündüğü ağustos böceğine mektup yazıyor.

18) Dedemin Bakkalı

Şermin Yaşar’ın kendi anılarından ilham alarak yazdığı büyüklere çocukların gözünden kendilerini görme imkanı veren bazen güldüren bazen de düşündüren güzel bir eser...

19) Babaannem Geri Döndü

Şermin Yaşar'dan yine eğlenceli bir eser... Eserde tonton ve sevecen bir babaannenin eğlenceli öyküsü var.

20) Sadako

Takayukı Ishıı’nın kaleme aldığı hüzünlü bir eser... Sadako adlı çocuğun yürekleri sızlatan hikâyesi... Bu eserde umut, cesaret ve hüzün var.

21) Limon Kütüphanesi

Jo Cotterill, 10 yaşında bir kız çocuğu olan Calypso’nun öyküsünü anlatıyor.

22) Mavi Kanatlar

Jef Aerts, sevgi ve sorumlulukla birbirine bağlanmış iki kardeşin sevgi dolu öyküsünü anlatıyor.

 

 

Karşılaştırma Cümlesi Nedir? Karşılaştırma Cümleleriyle İlgili Örnekler

 Birden fazla varlığın, kavramın ya da durumun benzerlik, farklılık, üstünlük gibi değişik durumlar üzerinden kıyaslandığı cümlelere karşılaştırma cümleleri denir. Karşılaştırma cümlelerinde “gibi, kadar, göre, daha, en, çok, fazla” gibi sözcüklerle karşılaştırma anlamı sağlanır.

Karşılaştırma Cümleleriyle İlgili Örnekler (10 tane karşılaştırma cümlesi)

1)Eskiden daha sıcak insan ilişkileri vardı, şimdiyse insanlar birbirlerinden kaçıyorlar.

(Eski ve şimdi insan ilişkileri yönünden karşılaştırılmış.)

2) Öyküde kişi sayısı romana göre azdır.

(Öykü ve roman kişi sayısı bakımından karşılaştırılmış.)

3) Zımpara gibi pürüzlü yüzeylerde sürtünme çokken buz gibi pürüzsüz yüzeylerde sürtünme azdır.

(Pürüzlü yüzeylerle pürüzsüz yüzeyler sürtünme açısından karşılaştırılmış.)

4) Buraların havası bizim memleketin havasına benzemez.

(İki değişik yer hava bakımından karşılaştırılmış.)

5) Romanda olaylar ayrıntılı bir şekilde anlatılırken öyküde olaylar sınırlı bir şekilde anlatılır.

(Romandaki olayların anlatımı ile öyküdeki olayların anlatımı karşılaştırılmış.)

6) Bundan on yıl önce buralar daha güzeldi. 

(On yıl önce ile şimdiki durum karşılaştırılmıştır.)

7) Bu soruyu çözebilme ihtimali en yüksek öğrenci Ahmet. 

(Ahmet ile diğer öğrenciler soruyu çözebilme ihtimali bakımından karşılaştırılmış.)

8) Hava koşulları bakımından en sıra dışı özellikler gösteren bölgeye gidiyoruz. 

(Bir bölge ile diğer bölgeler hava koşulları bakımından karşılaştırılmıştır.) 

9) Denemede anlatım makaleye oranla daha samimidir. 

(Deneme ile makale anlatım bakımından karşılaştırılmıştır.)

10) Tavuk, toprak zemine ördekten daha fazla batar. 

(Tavuk ve ördeğin toprak zemine batma miktarı karşılaştırılmıştır.)

Yazımızın sonundaki bağlantıdan karşılaştırma cümleleriyle ilgili ek örneklere ulaşabilirsiniz. 

 

Örnek Soru: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde karşılaştırma anlamı vardır?

A) Yazar, bu eserinde topluma yabancılaşmış bir aydının öyküsünü anlatıyor.

B) Yazar, bu eserinde diğer eserlerinden farklı bir üslup kullanmıştır.

C) Yazar, son eserinde neredeyse kusursuz bir kurguyla karşımıza çıkmış.

D) Yazar, uzun bir aradan sonra bir öykü kitabıyla karşımıza çıktı.

 

Çözüm: Bir cümlenin karşılaştırma cümlesi olarak kabul edilebilmesi için ortada birden fazla varlığın, kavramın ya da durumun olması ve bunların değişik yönlerden kıyaslanması gerekir. Yaptığımız bu açıklamaya uygun seçenek ise B seçeneğidir. Bu seçenekte yazarın söz konusu eseri diğer eserleriyle üslup açısından karşılaştırılmıştır.     Cevap: B

Örnek Soru: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde karşılaştırma anlamı yoktur? 

A) Bu otel, kasabanın en güzel oteliydi. 

B) Kadının çehresi eskisi kadar sevecen, eskisi kadar sevimliydi.

C) Karanlık bir sonbahar gecesiydi ve sürekli yağmur yağıyordu. 

D) Kış; Haliç etrafında İstanbul'dakinden daha sert, daha sisli olur. 

Çözüm: A seçeneğinde söz konusu otel, kasabanın diğer otelleriyle karşılaştırılmıştır. 

B seçeneğinde kadının çehresi sevecenlik ve sevimlilik açısından geçmişle karşılaştırılmıştır. 

D seçeneğinde Haliç'in etrafı ile İstanbul kışın sertliği açısından karşılaştırılmıştır. 

C seçeneğinde ise herhangi bir karşılaştırma yapılmamıştır.  Cevap: C 

Karşılaştırma Cümleleriyle İlgili Örnekler - 10 tane karşılaştırma cümlesi adlı yazımıza BURADAN ulaşabilirsiniz. 

 

Tanım Cümlesi Nedir? Tanım Cümleleriyle İlgili Örnekler

 

TDK’ye göre “tanım” sözcüğü “bir kavramın niteliklerini eksiksiz olarak belirtme veya açıklama, tarif”olarak tanımlanır. Tanım cümleleri ise bir varlığın ya da kavramın ne olduğunu belirten, tarif eden cümlelerdir. “... nedir?” ve “... kimdir?” sorularına cevap verir.

Tanım Cümlelerine 10 Tane Örnek:

1)Bir cisimde biriktiği kabul edilen enerjiye potansiyel enerji denir.

Yukarıdaki cümle “Potansiyel enerji nedir?” sorusuna yanıt verdiği için tanım cümlesidir.

2) Şiir, duyguların ahenkli bir şekilde anlatılması sanatıdır.

Yukarıdaki cümle “Şiir nedir?” sorusuna yanıt verir.

3) Sarkaç, bir ipin ucuna bağlanan bir kütleyle oluşturulan düzenektir.

(Sarkaç nedir?)

4) Bir çubuk ve bir destekten oluşan düzeneklere kaldıraç denir.

(Kaldıraç nedir?)

5) Okuyucuya bilgi verilmek amacıyla yazılan ve anlatılanların bilimsel verilerle desteklendiği yazı türüne makale denir.

(Makale nedir?)

6) Merhamet insanı insan yapan en değerli duygudur.

(Merhamet nedir?)

7) İnternetten sürekli hastalık belirtilerini arama ve tedavi yöntemlerini araştırma hastalığına siberkondria denir.

(Siberkondria nedir?)

8) Betimleme sözcüklerle resim çizme sanatıdır.

(Betimleme nedir?)

9) Ders vermek amacıyla yazılan, kahramanlarını hayvanların ve bitkilerin oluşturduğu yazı türüne fabl denir.

(Fabl nedir?)

10) Şair, sözcüklerle kendisine özgün bir dünya kuran kişidir.

(Şair kimdir?)

 

Tanım cümleleriyle ilgili örnek sorulara BURADAN ulaşabilirsiniz.

 

Anlamlarına Göre Cümleler

 

Anlamlarına göre cümleleri 12 başlık altında inceleyebiliriz:

1)Öneri Cümleleri

2) Varsayım Cümleleri

3) Olasılık (İhtimal) Cümleleri

4) Pişmanlık Cümleleri

5) Eleştiri Cümleleri

6) Öz Eleştiri Cümleleri

7) Ön Yargı (Peşin Hüküm) Cümleleri

8) Sitem Cümleleri

9) Özlem (Hasret) Cümleleri

10)Şaşırma Cümleleri

11) Kesinlik Cümleleri

12) Yakınma (Şikâyet) Cümleleri

Şimdi yukarıda liste halinde verdiğimiz cümleleri başlıklar halinde işleyelim:

1) Öneri Cümleleri

Bir sorunun çözülebilmesi amacıyla öne sürülen görüşler öneri cümlelerini oluşturur. Örneğin; sınavdan düşük not alan bir öğrenci için “Derslerine düzenli çalışmalısın.” demek bir öneri cümlesidir.

Örnekler:

-Bilgilerin daha kalıcı olmasını sağlamak için önce konuyu tekrar etmeli, ardından da bol bol soru çözmelisin.

-Kendini iyi hissetmek istiyorsan erken yatıp erken kalkmalısın.

-Sorunların üstesinden daha rahat gelebilmek için daha sabırlı olmalısın.

2) Varsayım Cümleleri

Olmamış bir olayın olmuş gibi ya da olmuş bir olayın hiç olmamış gibi kabul edildiği cümlelere varsayım cümleleri denir. Varsayım cümlelerinde “farz edelim ki, diyelim ki, kabul edelim ki, tut ki, düşün ki” gibi ifadelere yer verilir.

Örnekler:

-Diyelim ki sınava geç kaldın.

-Tut ki işler yolunda gitmedi ve yolda kaldık.

-Farz et ki maçın başında gol attık.

-Bir an için onun buraya geldiğini düşün.

3) Olasılık (İhtimal) Cümleleri

Bir olayın gerçekleşip gerçekleşmeyeceğinin tam olarak bilinmediği durumlarda kullanılan ifadelere olasılık (ihtimal) cümleleri denir.

Örnekler:

-Yarın Adapazarı’na gidebiliriz.

-Kar yağabilir, o yüzden çabuk gidelim.

-Malzemeler yetersiz olduğundan inşaat yarım kalabilir.

4) Pişmanlık Cümleleri

Yapılan hatalar ve yanlışlar, kaçırılan fırsatlar sonucunda duyulan üzüntüyü belirten ifadelerdir.

-Ona bu ağır sözleri söylemeseydim çok iyi olacaktı.

-Uykusuzken araç kullanmamalıydım.

-Paramızı bilinçsizce harcamamalıydık.

5) Eleştiri Cümleleri

Bir eserin, bir kişinin ya da bir durumun eksik, fazla, doğru, yanlış yönlerini belirten cümlelerdir.

Örnekler:

-Yazar, son eserinde sanatlı ifadelere yer vererek eserinin anlaşılmasını zorlaştırmış.

-Teknik direktörümüz zamanında değişiklik yapmadığı için golü yedik ve maçı zora soktuk.

-Bazı yazarlar anlaşılmaz bir Türkçeyle yazdıkları için dilimize zarar veriyorlar.

6) Öz Eleştiri Cümleleri

Bir kişinin kendisini değerlendirdiği, kendisinin eksik yönlerini ortaya koyduğu cümlelerdir. Öz eleştiri cümlelerinde kişi, davranışları üzerinde değerlendirmeler yapar.

Örnekler:

-İnsanlara ve olaylara karşı daha sabırlı olmayı öğrenmeliyim.

-Bu derse yeterince önem vermediğim için başarısız oldum.

-Otuz yaşıma geldim ama düzenli olmayı bir türlü öğrenemedim.

7) Ön Yargı (Peşin Hüküm) Cümleleri

Bir kişi ya da bir durumla ilgili önceden edinilmiş yargıları belirten cümlelere ön yargı (peşin hüküm) cümleleri denir.

Örnekler:

-Ben zaten onun bu işi başaramayacağını biliyordum.

-Bu işin altından kesin o çıkar.

-O çocuk, bu kitabı bitiremez, demedi demeyin.

8) Sitem Cümleleri

Bir kimsenin yaptığı bir şeyden dolayı duyulan üzüntüyü ve kırgınlığı ifade eden cümlelere sitem cümleleri denir. Sitem cümlelerinde bir durumdan veya bir kişiden duyulan rahatsızlık kişinin kendisine söylenir. 

Örnekler:

-Herkesi çağırmışsın ama bir tek beni çağırmamışsın, alacağın olsun senin!

-Bunca yıllık dostluğun sonu böyle mi olacaktı, yıllardır arayıp sormuyorsun.

- Şu kadar ikramı bile çok gördünüz bize.

9) Özlem (Hasret) Cümleleri

Bir kişiyi, bir yeri tekrar görme isteğini ve geçmişte yaşanmış günleri tekrar yaşama isteğini dile getiren cümlelerdir.

Örnekler:

-Bu gurbet ellerde vatanım burnumda tütüyor.

-Çocukluğum, çocukluğum... Gelmez bir daha o günler.

-Eskiden daha güzeldi her şey, bambaşkaydı dostluklar...

10) Şaşırma Cümleleri

Beklenmeyen bir olay veya durum karşısında verilen tepkilerin dile getirildiği cümlelerdir.

-Birden çıkagelmesin mi!

-Bunu sen yaptın demek, asla inanmam!

- Hayret, sen buralara gelir miydin!

11) Kesinlik Cümleleri

Anlatılan eylemlerin ve olayların kesin bir şekilde gerçekleşip gerçekleşmediğini anlatan cümlelere kesinlik cümleleri denir.

Örnekler:

-Ahmet, bu akşam mutlaka gelecek.

- O, çok dürüst bir insandır, asla yalan söylemez.

-Bir daha asla geç yatmayacağım.

-O, her akşam mutlaka kitap okur.

12) Yakınma (Şikâyet) Cümleleri

Bir durumdan, kişiden veya olaydan rahatsızlık duyularak şikâyet etme halini bildiren cümlelere yakınma cümleleri denir.

Örnekler:

-Yıllardır burada oturuyorum, daha bir tane yetkili gelmedi buraya.

-Çöpler günlerdir burada duruyor ama çöp kamyonu hâlâ gelmedi.

-Ben bu çocuğa bir türlü sorumluluk sahibi olmayı öğretemedim.

-Trafik kurallarına uyan yok ki buralarda.

-Sabahtan akşama kadar telefon elinde!

 

Anlamlarına göre cümleler konu testimize BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ. 

 

 

 

 

Söz Sanatları Nelerdir? Söz Sanatlarına Örnekler

 

Kimi zaman yazılarımızda ve konuşmalarımızda anlatımı güçlendirmek, anlatıma zenginlik katmak, ifadenin etkisini artırmak amacıyla söz sanatlarına başvururuz. Söz sanatları, anlatımı ilgi çekici kılan dilimizin zenginliklerinden birisidir. Söz sanatlarını benzetme (teşbih), kişileştirme (teşhis), konuşturma (intak), abartma (mübalağa) ve tezat (karşıtlık) olmak üzere beş başlık altında inceleyebiliriz.

1)Benzetme (Teşbih)

Anlatımı daha etkili kılmak, güçlendirmek adına aralarında değişik yönlerden ortaklık ve ilgi bulunan iki varlıktan zayıf olanın güçlü olana benzetilmesi sanatına benzetme denir.

Örnekler:

-Koskoca insanlar çocuklar gibi eğlenip gülüyorlardı.

(Yetişkin insanlar çocuklara benzetilmiştir.)

Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner aşarım

(Şair, kendisini kükremiş sele benzetmiş.)

Bir bayram sabahına uyanmış çocuk gibi neşeyle ve umutla yürüyordu.

(Yazar, bahsettiği kişiyi “bir bayram sabahına uyanmış çocuğa” benzetiyor.

NOT: Benzetme sanatında her zaman “gibi, kadar” edatlarına yer verilmez.

Örnek: Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda

Şair burada vatanı cennete benzetmiş ancak “gibi” ya da “kadar” gibi edatlara yer vermemiştir. Şair, burada “cennet gibi vatan” ifadesini de kullanabilirdi. Ancak “gibi” edatını kullanmaya gerek görmemiş ve “cennet vatan” ifadesini kullanarak benzetme sanatına başvurmuştur.

2) Kişileştirme (Teşhis)

İnsan dışındaki canlı ve cansız varlıklara insana özgü özelliklerin verilmesi sanatına kişileştirme denir. Kişileştirme sanatında insan dışındaki varlıklar olan hayvanlara, bitkilere ve cansız varlıklara insana özgü nitelikler verilerek anlatım daha ilgi çekici hale getirilmeye çalışılır.

Örnekler:

-Zaman hızla geçmiş, gece olmuş, ay bile uykuya dalmıştı.

Bu ifadede “uykuya dalmak” insana ait bir özelliktir ve insan dışındaki varlık olan “ay”a verilmiştir. Böylece “ay” kişileştirilmiştir.

-Eski toprak parçası ürün vermeyi inatla reddediyordu.

“İnat” insana ait bir özelliktir ve insan dışındaki varlık olan “toprak parçası”na verilmiştir. Böylece “toprak” kişileştirilmiştir.

-Hava çok güzeldi ve güneş tüm canlılara gülümsüyordu.

Güneşe insana ait bir özellik olan “gülümseme” özelliği verilmiş ve güneş kişileştirilmiştir.

Örnek Soru: Aşağıdaki ifadelerden hangisinde kişileştirme sanatına başvurulmamıştır? 

A) Düşünceli bir hâli vardı bugün tüm ağaçların. 

B) Yine bulutların ağladığı bir günü yaşıyoruz. 

C) Kuşlar şarkı söylüyor, ağaçlar da onlara eşlik ediyordu. 

D) Bir sütun gibi yükselen ağaçların arasından geçtik. 

Çözüm: Ağaçların düşünceli olması, bulutların ağlaması, kuşların şarkı söyleyip, ağaçların da onlara eşlik etmesi kişileştirme sanatına örnektir. D seçeneğinde ise ağaçlar sütuna benzetilmiş ve dolayısıyla bu seçenekte benzetme sanatına başvurulmuştur. 

3) Konuşturma (İntak)

Anlatımı daha ilgi çekici hale getirmek amacıyla insan dışındaki canlı ve cansız varlıkların konuşturulması sanatına konuşturma denir. Konuşturma sanatı, çoğunlukla olağanüstü varlıkların ve olayların anlatıldığı masal ve fabl türünde karşımıza çıkar.

Örnekler:

-Benim adım dertli dolap

Suyum akar yalap yalap

Bu dizelerde “dolap” konuşturulmuş ve konuşma sanatına başvurulmuştur.

-Tilkinin iyiliği tutmuş bir gün

Leyleği yemeğe buyur etmiş,

Ama tilki demiş ki:

“Bizde misafir umduğunu değil bulduğunu yer.”

Yukarıda verilen fabl örneğinde tilki konuşturulmuştur.

4) Abartma (Mübalağa)

Bir olayın, durumun veya özelliğin olduğundan daha çok ya da az gösterilmesi sanatına abartma denir. Abartma sanatında söz konusu özellikte mantık sınırları zorlanır, mantık aranmaz.

Örnekler:

-Bir gün yine doludizgin atlarımızla

Yerden yedi kat arşa kanatlandık o hızla

Şair, koyu yazılmış ifadeyle durumu olduğundan çok gösterme amacıyla mantık sınırlarını zorlamış ve abartma sanatına başvurmuştur.

-Senin için denizleri kuruturum yar

 Senin için gökkubbeyi yerlere çalarım yar

Bir insanın “denizleri kurutması” ve “gökkubbeyi yerlere çalması” mantık sınırlarını zorlayan imkânsız bir durumdur ve söz konusu durum abartılarak anlatılmıştır. Bu nedenle bu dizelerde abartma sanatına başvurulmuştur.

5) Tezat (Karşıtlık)

Karşıt durumların ve düşüncelerin bir arada söylenmesi sanatına tezat (karşıtlık) denir.

Örnekler:

-Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz

Koyu yazılmış ifadeler karşıtlık oluşturduğu için burada tezat sanatına başvurulmuştur.

-Elbette bugün ağlıyorsam yarın güleceğim

“Ağlamak” ve “gülmek” iki karşıt durumu bildirir ve burada yine tezat sanatına başvurulmuştur.

 

 

 

Deyimler ve Atasözleri

1)Deyimler

En az iki sözcükten oluşan, genellikle mecaz anlam taşıyan, anlatımı güçlendirmek ve zenginleştirmek amacıyla kullanılan söz öbeklerine deyim denir.

Deyimlerin Özellikleri

a)Deyimler kalıplaşmış söz öbekleridir. Bu nedenle deyimleri oluşturan sözcüklerin yerleri değiştirilemez, sözcüklerin yerine eş anlamlıları ya da yakın anlamlıları kullanılamaz. Örneğin “pireyi deve yapmak” deyimi “deveyi pire yapmak” ya da “pireyi inek yapmak” şeklinde değiştirilemez.

b) Deyimler genellikle mastar biçimindedir: Etekleri zil çalmak, burnundan gelmek, göklere çıkarmak...

c) Deyimler genellikle mecaz anlamlıdır:

-Kılı kırk yarmak (Titiz ve ayrıntılı bir biçimde incelemek, önemle üstünde durmak)

-Burnundan kıl aldırmamak (Kendisine söz söyletmemek, çok huysuz ve kibirli olmak)

ç) Bazı deyimler ise gerçek anlamlıdır:

-Yaza çıkmak (Yaz mevsimine ulaşmak)

-İyi gün dostu olmak (Dostlarının sıkıntılı zamanlarında onlardan kaçmak)

d) Bazı deyimler mastar halinde olmayıp söz öbeği biçimindedir:

-Örümcek kafalı (Eskiye saplanıp yeniliklere düşman olan, geri düşünceli kimse)

-Burnu büyük (Kibirli kimse)

-Başına buyruk(Kimseden izin almaksızın dilediği gibi davranan kimse)

e) Deyimler yargı bildirmez, öğüt vermez. Deyimler, bir durumu anlatan söz öbekleridir.

 

2) Atasözleri

Atalarımızın uzun gözlem ve deneyimleri sonucunda oluşmuş, öğüt veren, az sözle çok şey anlatan özlü sözlere atasözleri denir.

Atasözlerinin Özellikleri

a) Atasözleri anonimdir başka bir deyişle söyleyeni belli değildir ve halkın ortak malıdır.

b) Atasözleri kalıplaşmış sözler olduğu için atasözlerini oluşturan sözcüklerin yeri değiştirilemez ve bu sözcükler başka sözcüklerle değiştirilemez. Örneğin; “Damlaya damlaya göl olur.” atasözünü “Göl olur damlaya damlaya.” ya da “Damlaya damlaya havuz olur.” şeklinde değiştiremeyiz.

c) Atasözleri genel yargılar bildirir. Genel yargılar bildirirken de ders verici bir nitelik taşır.

ç) Atasözleri genellikle mecaz anlamlıdır:

-Acı patlıcanı kırağı çalmaz: Herhangi bir duruma alışkın olan kimseyi benzer kötü durumlar etkilemez.

-Güneş balçıkla sıvanmaz: Herkesin bildiği gerçek inkâr edilemez.

- Her ağaçtan kaşık olmaz: Özelliği olan bir iş için sıradan birisi kullanılamaz.

d) Gerçek anlamlı olan atasözleri de vardır:

- Bugünün işini yarına bırakma.

-Akıl akıldan üstündür.

-Dost ile ye iç; alışveriş etme.

e) Atasözleri her zaman cümle şeklindedir.

Atasözleri ve Deyimler Arasındaki Farklar

1)Atasözleri cümle şeklindedir. Deyimler ise genellikle mastar halindedir.

2) Atasözleri yargı bildirirken, deyimler yargı bildirmez.

3)Atasözleri öğüt vericidir ancak deyimlerde öğüt verici bir nitelik yoktur. Deyimler, bir durumu anlatmak için kullanılır. 

Bazı Deyimler ve Anlamları 

El ayak çekilmek: Ortalıkta hiç kimse kalmamak, ıssızlaşıp sessizleşmek. 

Göz nuru dökmek: Fazla emek sarf etmek. 

Kalburla su taşımak: Verimsiz, verim alınamayacak, olmayacak bir işle uğraşmak. 

Bağlandığı yerde otlamak: Yerinde saymak, hiçbir ilerleme göstermemek. 

Deveyi havuduyla yutmak: Eline geçen ve hakkı olmayan şeyleri kendi menfaati için kullanmak. 

(Havut: Deve semeri) 

Bazı Atasözleri ve Anlamları: 

Ak koyunun kara kuzusu da olur: İyi bir ailenin çocuğu kötü de olabilir. 

Demir tavında dövülür: Her iş zamanında ve uygun durumda yapılır. 

Eğreti ata binen tez iner (Emanet ata binen tez iner): Ödünç alınmış, emanet araçlarla girişilen işler çoğu kez yürütülemez. 

Ağaçtan maşa olmaz: Yeteneksiz, beceriksiz kimse önemli işlerde kullanılamaz. 

Keseye danış, pazarlığa sonra giriş: Bir şeyi almadan önce bütçemizin yeterli olduğundan emin olmalıyız. 

 

Geçiş ve Bağlantı İfadeleri

 

Günlük hayatımızda pek çok konuda konuşmalarımızda veya yazılarımızda duygu ve düşüncelerimize yer veririz. İşte bu konuşma ve yazılarımızda uygun olan geçiş ve bağlantı ifadelerini kullanırız. Biz, bu geçiş ve bağlantı ifadelerini; düşüncenin yönünü değiştiren ifadeler, destekleyici ve açıklayıcı ifadeler ve özetleyen ve sonuç bildiren ifadeler olmak üzere üç grupta inceleyebiliriz.

1)Düşüncenin Yönünü Değiştiren İfadeler

Konuşmalarımızda, yazılarımızda bazen düşüncelerimiz olumlu yargıdan olumsuz yargıya bazen de olumsuz yargıdan olumlu yargıya geçer. İşte bu durumlarda düşüncenin farklılaştığını bildirmek için bazı ifadeler kullanırız. İşte bu ifadelere “düşüncenin yönünü değiştiren ifadeler” denir.

Düşüncenin yönünü değiştiren ifadeler şunlardır: “ama, fakat, lakin, oysaki, ne var ki, ancak, hâlbuki, yine de, buna rağmen”

Örnekler:

-Arayıp taramışlar ama çarıklarla posttan başka hiçbir şey bulamamışlar.

-Aylarca bu sınava çalıştım fakat işler hiç yolunda gitmedi.

-Bilgisayar almak istiyorum ancak piyasada uygun fiyatta bilgisayar bulamıyorum.

-Yine zayıf almışsın oysaki derslerine çalışacağına söz vermiştin.

-Çok çalışmama rağmen matematik dersinde başarılı olamıyorum.

2) Destekleyici ve Açıklayıcı İfadeler

Konuşurken veya yazarken düşüncelerimizi desteklemek ve daha iyi anlaşılmasını sağlamak adına bazı ifadeler kullanırız. Bu ifadelere destekleyici ve açıklayıcı ifadeler denir.

Destekleyici ve açıklayıcı ifadeler şunlardır: “özellikle, mesela, hatta, ayrıca, üstelik, örneğin, örnek olarak, açıkçası, açıklamak gerekirse, yani, başka bir deyişle”

Örnekler:

-Ödevlerini yapmış üstelik zor soruları da hatasız bir şekilde çözmüş.

-İstanbul’u çok seviyorum hatta oradan ev bile almayı düşünüyorum.

-Atatürk’ün nezdinde halk müziğinin ayrı bir yeri vardır özellikle Rumeli türkülerinin.

-Yazar bu metinde kişisel görüşlerine yer vermiş, başka bir deyişle öznel bir anlatım kullanmıştır.

3) Özetleyen ve Sonuç Bildiren İfadeler

Konuşurken ve yazarken duygularımızı ve düşüncelerimizi özetlemek istediğimizde ve sonuca bağlamak istediğimizde bazı ifadeler kullanırız. İşte bu ifadelere özetleyen ve sonuç bildiren ifadeler denir.

Özetleyen ve sonuç bildiren ifadeler şunlardır: “özetle, kısacası, böylece, son olarak, böylelikle, görüldüğü gibi”

Örnekler:

-Son olarak diyebiliriz ki teknoloji bilinçli kullanıldığında çok yararlıdır.

-Görüldüğü gibi akıllı telefonların günlük hayatımızı kolaylaştırıcı birçok işlevi var.

-Bugün son konumuzu işledik böylece tüm konularımızı bitirmiş olduk.

-Özetle şunu diyebiliriz ki yapım ekleri sözcüğün anlamını da türünü de değiştirir.

Örnek Soru 1:

"Ben de şiir yazmayı çok isterim ............ hiç yeteneğim yok." cümlesinde boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilebilir? 

A) özellikle                  B) özetle      

C) çünkü                     D) ne var ki 

Çözüm: Soruda verilen cümlede olumlu yargıdan olumsuz yargıya geçiş söz konusudur ve boş bırakılan yere düşüncenin yönünü değiştiren ifadelerden "ne var ki" ifadesi getirilmelidir. 

Cevap: D 

Örnek Soru 2:

"İzmir'i çok sevmişler ............ oraya yerleşmeyi bile düşünüyorlarmış." cümlesinde boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisinin getirilmesi uygun olur? 

A) oysaki                 B) özellikle 

C) hatta                   D) böylece 

Çözüm: Soruda verilen cümlede boş bırakılan yere destekleyici ve açıklayıcı ifadelerden "hatta" ifadesinin getirilmesi uygun olur. 

Cevap: C 

 

 

 

 

 

Anlatım Biçimleri / Anlatım Teknikleri

 

Yazarların duygularını, düşüncelerini veya bir olayı aktarırken kullandığı yöntemlere anlatım biçimleri ya da anlatım teknikleri denir. Anlatım biçimleri yahut anlatım teknikleri; öyküleyici, betimleyici, açıklayıcı ve tartışmacı anlatım olmak üzere dört başlık altında incelenebilir.

1) Öyküleyici Anlatım

Olay akışının olduğu, olayların birbiri üzerine geliştiği öyküleyici anlatım tekniğinde amaç okuyucuyu bir olay içinde yaşatmaktır. Hareketli bir yaşam kesitini anlatan bu teknikte olay olmazsa olmazdır. Öyküleyici anlatım tekniğinde “geldi, gitti, okudu, gelmiş, gitmiş, okumuş vb.” fiiller kullanılır.

Örnek: “Gene atların hiçbiri durmuyordu. Kızdım. Öfkemi sanki kaşağıdan çıkarmak istedim. On adım ötedeki çeşmeye koştum. Kaşağıyı yalağın taşına koydum. Yerden kaldırabileceğim ağır bir taş bularak üstüne hızlı hızlı indirmeye başladım. İstanbul’da gelen, ihtimal Dadaruh’un kullanmaya kıyamadığı bu güzel kaşağıyı ezdim, parçaladım. Sonra yalağın içine attım.” (Ömer Seyfettin / Kaşağı)

Yukarıdaki metinde yazar olay akışının olduğu, hareketli bir yaşam kesitini anlatmıştır. Bu nedenle yukarıdaki metinde öyküleyici anlatım tekniği kullanılmıştır.

Örnek: Sakince, hiç acele etmeden yemeğini yedi. Porsiyon o kadar büyüktü ki neredeyse bitirmekte zorlandı. Güneşin altında uzandı, karnı iyice doymuştu. Bıyıklarını ve patilerini yaladı. Keyifle gırlayıp duruyordu, şansının bu kadar kısa sürede değişmiş olmasına inanamıyordu. Artık geceleri bile ağlamıyordu. Kafasında tek bir şüphe kalmıştı: Yemekler nereden geliyordu?

(Kaynak: Damdaki Kedi, Grazia Ciavatta, Final Kültür Sanat Yayınları)

Yukarıdaki metinde öyküleyici anlatım kullanılmıştır.

Öyküleyici anlatıma ilişkin örnek metinlere BURADAN ulaşabilirsiniz. 

 

2)Betimleyici Anlatım

“Sözcüklerle resim çizme sanatı” olarak da adlandıracağımız betimleyici anlatım tekniğinde amaç varlıkların ayırt edici ve belirgin özelliklerini tanıtıp varlıkları okuyucunun gözünde ve zihninde canlandırmaktır. Gözleme ve görselliğe dayanan betimleyici anlatımda durağan bir hava hakimdir ve olaya yer verilmez.

Örnek: “Koyu çevreleyen üzüm bağları ve deniz arasında geniş bir kumsal uzanıyor. Bu kumsal, deniz dibinde de sürüyor. İncecik kumlar güneş altında altın tozlar gibi parlayıp gözleri kamaştırıyor. Öylesine de kızgın ki bu altın kumlar! Öğle sıcağında yalın ayak yürümek olanaksız.” (Gülten Dayıoğlu – Masal Ağacı)

Yukarıdaki metinde yazar bulunduğu ortamı ayırt edici ve belirgin özellikleriyle tanıtmayı amaçlamıştır. Başka bir deyişle yazar, bulunduğu ortamı okuyucunun gözünde ve zihninde canlandırmaya çalışmıştır. Bu nedenle bu metinde betimleyici anlatım tekniği kullanılmıştır.

Örnek: “Şimdi yuvasındaydı; kendini güvende hissettiği yatağının üzerinden zaten pek çok şeyi görebiliyordu: karşıdaki gri apartman, yanındaki sarı apartman ve tam üstündeki balkondan sarkan biri sarışın diğeri esmer iki çift örgü ve aşağıda... Aşağısını düşününce titredi. Kuru otlar, boş tenekeler, avlunun taşları, tüm dünya etrafında dönmeye, kulakları çınlamaya başladı.

(Kaynak: Damdaki Kedi, Grazia Ciavatta, Final Kültür Sanat Yayınları)

Yukarıdaki metinde betimleyici anlatım kullanılmıştır.

NOT: Öyküleyici anlatım ile betimleyici anlatım karıştırılmamalıdır. Öykülemede, olaylar zinciri vardır, olaylar sürekli bir akış halindedir. Bu yönüyle öyküleyici anlatımı bir filme benzetebiliriz. Bir filmde nasıl olay akışı varsa öykülemede de olay akışı vardır. Betimleyici anlatımda ise olay yoktur, durum vardır. Yazar bu anlatım tekniğinde bir varlığı, bir durumu ayırt edici nitelikleriyle adeta sözcüklerle resim çizerek anlatır. Betimleyici anlatım ile fotoğraf arasında ilişki kurabiliriz. Fotoğrafta nasıl durağan bir hava varsa betimlemede de durağan bir hava vardır.

 Betimleyici anlatıma ilişkin örnek metinlere BURADAN ulaşabilirsiniz. 

3) Açıklayıcı Anlatım

Okuyucuyu bilgilendirmek amacıyla yazılan, nesnel bir anlatımın hakim olduğu anlatım biçimine açıklayıcı anlatım denir. Bu anlatım tekniğinde okuyucuya bir şeyler öğretme amacı vardır.

Örnek: Edebiyatımızın önemli isimlerinden birisi de Ahmet Hamdi Tanpınar’dır. Öykü, roman, şiir, deneme, makale, edebiyat tarihi gibi türlerde eser veren Tanpınar’ın “Huzur, Mahur Beste, Saatleri Ayarlama Enstitüsü” gibi romanları vardır. Şiir türünde ise bilinen en önemli eserleri “Ne İçindeyim Zamanın” ve “Bursa’da Zaman” adlı şiirleridir.

      Yukarıdaki metinde yazar, Ahmet Hamdi Tanpınar hakkında okuyucuyu bilgilendirmeyi amaçlamış, nesnel bir anlatım kullanmış, başka bir deyişle kendi görüşlerine yer vermemiştir. Bu nedenle yazar bu metinde açıklayıcı anlatım tekniği kullanmıştır.

Örnek: Medeni hukuk, bir ülkede bulunan vatandaşların diğer kişiler ile veya mal varlıklarıyla doğrudan doğruya veya dolaylı olarak ilişkilerinin düzenlenmesidir. 1926’da Türk Medeni Kanunu ile aile hukukunda kadına tam hak tanımıştır. Türk aileleri bu esasları kolaylıkla benimsemişlerdir. Kadının, aile içinde ve çocukları üzerindeki etkisi hukukî durum ile orantılı olarak kuvvetlenmiş; eş ve ana vasıflarıyla Türk kadını kişiliğini kazanmıştır.

(Prof. Dr. Afet İNAN)

Yukarıdaki metinde açıklayıcı anlatım kullanılmıştır.

Açıklayıcı anlatıma ilişkin örnek metinlere BURADAN ulaşabilirsiniz. 

 

4) Tartışmacı Anlatım

Yazarın düşüncelerini okuyucuya kabul ettirmek amacıyla kullandığı anlatım biçimine tartışmacı anlatım denir. Tartışmacı anlatım tekniğinde yazar önce eleştireceği düşünceyi verir daha sonra da kendi düşüncelerinin neden doğru olduğunu, eleştirdiği düşüncenin de neden yanlış olduğunu örnekleriyle ortaya koyar. Bu anlatım tekniğinde yazarın amacı kendi düşüncesini savunmak, yanlış düşünceyi de çürütmektir.

Örnek: “Öyle görüyorum ki biz kendi “dilimizi”, konuştuğumuz, yazdığımız, insanlarla ilişki kurmakta aracı olan Türkçemizi sevmiyoruz. Neden mi? Seviyor olsaydık, dilimize özen gösteriyor olsaydık çocuğumuza gösterdiğimiz ilgiyi, sevgiyi, özeni, emeği “Türk diline” vermiş, verebilmiş olsaydık bugünkü duruma düşmezdik.” (Deniz Banoğlu / Dilimiz Kuşatma Altında) 

Yukarıdaki metinde yazar, dilimize yeteri kadar önem vermeyişimizi eleştiriyor ve konuyu tartışma havası içinde bizlere aktarıyor. Bu nedenle bu metinde tartışmacı anlatım tekniği kullanılmıştır.

Örnek: Demek bütün mesele eşref saatin gelmesine veya o saatin geldiğini anlamaya bağlı öyle mi? Öyledir. Hatta ben öyle zannediyorum ki eşref saat görünmez kuvvetlerin, esrarlı hesapların, içinden çıkılmaz bilmecelerin işlettiği bir saat değil, insanların bizzat kendileri tarafından işletilen veya sadece dikkatli olmaları sayesinde geldiği kolayca fark edilen bir saattir. Ama dikkatli olmayan, kendini hayatın akışına bırakmış veya akıntıların tersine sandalını yürütmeye çalışan insan, eşref saatin geldiğini fark etmek şöyle dursun, duvardaki asma saatin on ikiye çeyrek kalayı gösterdiğini bile görmez.”

(Kaynak: Şevket RADO, Eşref Saat)

Yukarıdaki metinde tartışmacı anlatım biçimi kullanılmıştır.

Tartışmacı anlatıma örnek paragraflara BURADAN ulaşabilirsiniz. 

 

 

 

Gerçek ve Kurgusal İfadeler

 

Gerçek Unsurlar / Gerçeği İfade Eden Cümleler

Günlük hayatta yaşanabilecek olayların dile getirildiği cümlelere “gerçeği ifade eden cümleler” ya da “gerçek unsurlar” denir. Bu cümlelerde hayali ve mantığa aykırı ifadelere yer verilmez. Gerçeği ifade eden cümlelerde gerçek dışı olaylara veya varlıklara yer verilmez.

Örnekler:

-Aniden yağmur yağmaya başladı.

-Çocuklar boş arsada büyük bir heyecanla top oynuyorlar.

-Adam, masada duran kitapları kitaplığa dizmeye başladı.

Yukarıdaki üç cümlede gerçek hayatta yaşanması mümkün olan, içinde hayali unsurların yer almadığı ifadelere yer verilmiştir. Bu nedenle bu cümleler gerçeği ifade eden cümlelerdir.

Kurgusal İfadeler / Kurgusal Unsurlar Nelerdir?

Gerçek hayatta yaşanması mümkün olmayan olayların dile getirildiği cümlelere kurgusal ifadeler ya da kurgusal unsurlar denir. Kurgusal yani hayal ürünü olan ifadelerde olağanüstü olaylara ve varlıklara yer verilir. Bu tür ifadeler çoğunlukla masal, destan ve efsane gibi türlerde karşımıza çıkar.

Kurgusal (Hayal Ürünü) İfadelere Örnekler

-Kar taneleri adeta birbiriyle dans edercesine yere düşüyordu.

-Güneş bugün gülen yüzünü göstermiş, adeta etrafa neşe saçıyordu.

-Bugün ormana kimse gelmeyince tavşanların ve ağaçların canı çok sıkılmış.

-Bugünlerde bulutlar insanlara dargın gibi...

-Aklı ermeden çiçek açan ağaçlar sonra çok pişman olmuş.

Örnek Soru: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kurgusal ifadeye yer verilmemiştir?

A) Bulutlar toplanmış, insanlığın haline ağlıyorlardı.

B) Derin bir uykunun ardından aceleyle yerinden kalktı toprak.

C) Küçük çam ağacı, ormandaki dostlarını göremeyince içine kapanıp ağladı.

D) Yaşlı adam, yağmura aldırmadan balık tutmaya devam etti.

Çözüm: A seçeneğinde “bulutların toplanıp ağlaması”, B seçeneğinde “toprağın uykudan sonra aceleyle yerinden kalkması” C seçeneğinde “Küçük çam ağacının içine kapanıp ağlaması” kurgusal yani hayal ürünü olan ifadelerdir. D seçeneğinde ise herhangi bir kurgusal ifadeye yer verilmemiştir.    Cevap: D

 

 

 

Duygusal İfadeler- Duygu Bildiren İfadeler

İnsan duygusal bir varlıktır ve bu duygularını günlük hayat içinde yoğun bir şekilde dile getirir. Bu yazımızda sizlere Türkçe dersi 5. sınıf müfredatında yer alan “duygusal ifadeler/duygu bildiren ifadeler” konusunu anlatacağız.

Korku, sevinç, acıma, merhamet, üzüntü, öfke gibi duyguları dile getiren cümlelere duygusal ifadeler ya da duygu bildiren ifadeler denir.

Duygusal İfadeler Örnekler:

-Zavallı köpeğin o hâline içim parçalandı. (üzülme)

-Dayımın geldiğini görünce eteklerim zil çaldı. (sevinme)

-Toplantıya geç kalınca oldukça telaşlandım. (telaş/endişe)

-Kardeşimi asker üniformasıyla görmek beni çok gururlandırdı.

-Aramız bozulacak, her şey tersine dönecek diye çok korkuyorum.

-En yakın arkadaşımın içler acısı halini görünce içim sızladı. (üzülme)

-Zavallı kedi bu kış kıyamette dışarıda kalmış. (Acıma, merhamet)

-Hayret, bu ödevi sen yaptın demek! (şaşırma)

-Sabah erkenden kalkıp karşıladığımız o eski bayramları şimdi arar oldum. (özlem)

-Eski mahallem burnumda tütüyor. (özlem)

-Yaşasın, yarın pikniğe gidiyoruz! (sevinme)

-Zavallı adam, çocuklarını okutabilmek için ne eziyetler çekti. (acıma, merhamet)

-Acaba başına kötü bir şey mi geldi? (endişe)

-Günlerdir emek verdiğim yazı dergide yayımlanınca sevinçten havalara uçtum. (sevinme)

Örnek Soru:

Aşağıdaki cümlelerden hangisi duygusal ifade değildir?

A) Onun bu umursamaz tavırları beni çileden çıkarıyor.

B) Kadıncağızın evini görünce yüreğim sızladı.

C) Onun bu son hareketi karşısında küplere bindim.

D) Hafif bir rüzgâr eşliğinde sabah yürüyüşü yapıyorum.

Çözüm: A seçeneğinde “çileden çıkarıyor” ifadesi “kızma” duygusunu, B seçeneğinde “yüreğim sızladı” ifadesi “üzülme” duygusunu, C seçeneğinde “küplere binmek” ifadesi “öfke” duygusunu bildirirken, D seçeneğinde herhangi bir duyguya yer verilmemiştir.    Cevap: D 

 

Neden-Sonuç, Amaç-Sonuç, Koşul-Sonuç Cümleleri

1)Neden-Sonuç (Sebep-Sonuç) Cümleleri

Eylemin hangi nedenle, hangi gerekçeyle yapıldığını bildiren cümlelerdir. Neden-sonuç cümlelerini tespit etmek için “Neden/Niçin?” sorusunu sorarız.

Neden-Sonuç Cümleleri Örnekler

-Uzun süredir yürüdüğü için ayakları ağrımaya başladı.

(Neden ayakları ağrımaya başladı? –Uzun süredir yürüdüğü için)

-Temelim zayıf olduğu için matematik dersinde başarılı olamıyorum.

(Matematik dersinde neden başarılı olamıyorum? – Temelim zayıf olduğu için)

Dişim sürekli ağrıdığı için yazılı kağıdına odaklanamıyordum.

(Yazılı kağıdına niçin odaklanamıyordum? - Dişim ağrıdığı için)

 Bütün gün ayakta durduğu için çok yorulmuştu. 

(Neden yorulmuştu? - Bütün gün ayakta durduğu için) 

Yeteri kadar çalışmadığı için sınavdan yüksek puan alamadı. 

(Neden sınavdan yüksek puan alamadı? - Yeteri kadar çalışmadığı için) 

Düzenli spor yaptığı için formunu koruyor. 

(Neden formunu koruyor? - Düzenli spor yaptığı için)

-Babam haber vermeden gittikleri için onlara çok kızmıştı. 

(Babam onlara neden kızmıştı? - Haber vermeden gittikleri için) 

2) Amaç-Sonuç Cümleleri

Eylemin hangi amaçla yapıldığını bildiren cümlelerdir. Amaç-sonuç cümlelerini bulmak için “hangi amaçla?” sorusunu sorarız.

Amaç-Sonuç Cümleleri Örnekler

-Konuyu tüm ayrıntılarıyla öğrenebilmek için öğretmenine sorular soruyordu.

(Öğretmenine hangi amaçla sorular soruyordu? – Konuyu tüm ayrıntılarıyla öğrenebilmek amacıyla)

-Daha sonra kitabını almak üzere çantasına uzandı.

(Hangi amaçla çantasına uzandı? – Kitabını almak amacıyla)

-Dinlenmek için apartmanın merdivenlerine oturdu.

(Hangi amaçla apartmanın merdivenlerine oturdu? – Dinlenmek amacıyla)

-Tezini bitirmek için gece gündüz demeden çalışıyordu.

(Hangi amaçla gece gündüz demeden çalışıyordu? - Tezini bitirmek amacıyla)

-Gözlerindeki yaşları silmek için eline bir mendil aldı. 

(Hangi amaçla eline bir mendil aldı? - Gözlerindeki yaşları silmek amacıyla) 

Yaşlı adam ilaç yazdırmak için doktorun yanına uğradı. 

(Hangi amaçla doktorun yanına uğradı? - İlaç yazdırmak amacıyla) 

NOT: Neden-sonuç cümleleri ile amaç-sonuç cümlelerini birbirinden ayırmanın iki yolu vardır. Bunlardan birincisi “için, üzere” gibi sözcüklerin yerine “amacıyla” sözcüğünü getirmektir. “İçin, üzere” gibi sözcüklerin yerine “amacıyla” sözcüğünü getirdiğimizde cümlede anlam bozuluyorsa o cümle neden-sonuç cümlesi; bozulmuyorsa o cümle amaç-sonuç cümlesidir. Bu cümleleri karıştırmamak için ikinci püf noktası da şudur: Neden-sonuç cümlelerinde neden kısmı gerçekleşmiştir ancak amaç-sonuç cümlelerinde amaç kısmı henüz gerçekleşmemiştir.

Örnek:

-Sular kesildiği için bulaşıkları yıkayamamış. (Gerçekleşmiştir. Bu nedenle bu cümle neden-sonuç cümlesidir.)

-Fransızca öğrenmek için dil kursuna yazılmış. (Gerçekleşmemiştir. Bu nedenle bu cümle amaç-sonuç cümlesidir.)

 

3)Koşul-Sonuç Cümleleri

Bir eylemin gerçekleşmesinin başka bir eyleme bağlı olduğu cümlelere koşul-sonuç cümleleri denir. Türkçede koşul (şart) anlamı sağlayan ek “-sa,-se” ekidir.

Koşul-Sonuç Cümleleri Örnekler:

-Daha çok yolu vardı, böyle giderse başaramayacaklardı.

-Bu belgeyi imzalarsanız işleminizi tamamlayabiliriz.

-Pazar günü hava yağışlı olmazsa pikniğe gideriz.

-Sorumluluklarımızı zamanında yerine getirirsek işlerimiz hiçbir şekilde aksamaz. 

-Özçekim yaparken ışık karşıya alınırsa daha sağlıklı bir görüntü elde edilir. 

-İstediğim kitapları getirebilirlerse proje ödevimi kısa sürede tamamlayabilirim. 

Örnek Soru: 

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde koşul-sonuç ilişkisi yoktur? 

A) Plânlı ve programlı çalışırsan istediğin okulu kazanabilirsin. 

B) Düzenli kitap okuduğun takdirde paragraf sorularını çözmekte zorlanmazsın. 

C) Karamsarlığa kapılmazsak işi sonuna kadar götürürüz. 

D) Birer bardak çay içmek için yanlarına uğradık. 

Çözüm: 

-A seçeneğinde istediği okulu kazanabilmenin koşulu; plânlı ve programlı çalışmak, 

-B seçeneğinde paragraf sorularını çözmekte zorlanmamanın koşulu; düzenli kitap okumak, 

-C seçeneğinde işi sonuna kadar götürmenin koşulu; karamsarlığa kapılmamaktır. 

Görüldüğü üzere A, B ve C seçeneklerinde koşul-sonuç ilişkisi vardır. 

Ancak D seçeneğinde amaç-sonuç ilişkisi vardır. ( Birer bardak çay içmek amacıyla yanlarına uğradık.)          DOĞRU CEVAP: D

                                                              

Konuyla ilgili testimize BURADAN ulaşabilirsiniz. 

 

 

 

Abartılı Anlatım Nedir? Abartı Anlamı Taşıyan Cümleler

 Günlük hayatta kullandığımız ifadelere dikkat ettiyseniz bazı şeyleri ilginç kılmak, dikkat çekmek amacıyla abartarak anlatırız. Örneğin; ağır bir şey taşıdığımızda “kollarım koptu” deriz. Hasta olan birisi için “Ateşler içinde yanıyor.” tabirini kullanırız. Halbuki durum o seviyede değildir ama biz bazı durumları olduğundan fazla göstermeye çalışırız.

Biz bu yazımızda 5.sınıf müfredatında da yer alan "abartılı anlatım nedir?", abartılı anlatımla ilgili örnek cümleler" konusunu sizlere anlatmaya çalışacağız. 

Bir durumu, bir olayı olduğundan çok veya az göstererek anlatan cümlelere abartma cümleleri denir.

Abartılı Anlatımla İlgili Örnek Cümleler

-Öndeki araba kaplumbağa kadar yavaş gittiği için toplantıya yetişemedik. (Koyu yazılan ifadeyle arabanın yavaş olması abartılmış.)

-Bu kadar insanı el kadar yere nasıl sığdıracağız? (Koyu yazılan ifadeyle yerin küçüklüğü abartılmış.)

-Babası öldükten sonra zavallı çocuk adeta dünyayı sırtında taşıyordu. (Koyu yazılan ifadeyle çocuğun çektiği zorluklar, yaşadığı sıkıntılar abartılarak anlatılmış.)

-Zavallı çocuğun burnundan oluk gibi kan akıyordu.

-İçine bir kıvılcım düşer sonra o kıvılcım büyüyerek içinde volkan oluşturup patlar.

-Parmak kadar boyuna bakmadan giriştiği işlere bak!

-Öyle bir bağırdı ki sesi uzaydan duyulmuştur.

-Fuarda öyle bir kalabalık vardı ki iğne atsan yere düşmezdi.

-Öyle bir bakışı vardı ki ovaları tutuşturur, karları eritirdi.

Yukarıdaki cümlelerde koyu yazılan ifadeler cümleye abartma anlamı katan ifadelerdir.

Örnek Soru:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde abartma anlamı yoktur?

A) Ölü indirmede gökler ölü püskürmede yer

B) Şüheda fışkıracak toprağı sıksan şüheda!

C) Beklediğimiz haber gelince çok sevindik.

D) Onu görünce kalbim durur, nefes bile alamam.

Çözüm: A, B ve D seçeneklerinde durumlar olduğundan fazla gösterilerek abartılı anlatıma başvurulmuştur. C seçeneğinde ise herhangi bir abartılı durum yoktur.    Cevap:C

Noktanın Kullanıldığı Yerler ve Örnekler

Bu yazımızda noktanın (.) kullanıldığı yerlerden ve noktanın kullanım örneklerinden söz edeceğiz.

Nokta İşaretinin Kullanıldığı Yerler ve Örnekler 

1.Soru anlamı taşımayan, içinde korku, heyecan, şaşırma vb. duygular barındırmayan, tamamlanmış cümlelerin sonuna konur.

Örnek: Adam, yüzünde alaycı bir gülümsemeyle kitaba uzandı.

Görüldüğü gibi bu cümle, soru anlamı taşımayan, içinde korku, heyecan, şaşırma vb. duygular barındırmayan, tamamlanmış bir cümledir. Bu nedenle bu cümlenin sonunda nokta kullanılmıştır.

 

2.Bazı kısaltmaların sonuna konur.

Örnek: Prof. (profesör), Dr. (doktor), Cad. (Cadde), Yrd. Doç. (yardımcı doçent)

 

3.Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur.

Örnek: - Onlar 5. katta oturuyorlar. (Beşinci kat)

-XX. yüzyıl, 13. Cadde, 245. Sokak, II. Mehmet

 

4. Bir yazının maddelerini gösteren rakam ya da harflerden sonra konur.

Örnek:

1.                  I.             A.            a.

2.                  II.            B.            b.

 

5. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları ayırmak için konur.

Örnek: Cumhuriyet 29.10.1923 tarihinde ilan edildi.

TBMM 23.04.1920 tarihinde açıldı.

UYARI: Tarihlerde ay adları yazıyla yazılırken ay adlarından önce ve sonra nokta kullanılmaz. Yazım şu şekilde olur:

29 Ekim 1923,  23 Nisan 1920 vb.

 

6. Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur.

Örnek: Bugünkü toplantı 17.30’da başlayacak.

Otobüsün 12.15’te kalkacağı açıklandı.

 

7. Kitap, dergi gibi eserlerin künyelerinin sonuna konur.

Örnek: Mustafa Kutlu, Mavi Kuş, Dergah Yayınları, İstanbul, 2013.

 

8. Dört ve dörtten çok rakamlı sayıların sondan sayılması suretiyle üçlü gruplara ayrılarak yazıldığında araya nokta konur.

Örnek: 123.962,  27.512.348 vb. (Görüldüğü gibi sondan sayılarak üçlü gruplara ayrılmış ve aralarda nokta kullanılmıştır.)

 

9. Genel Ağ (internet, Web) adreslerinde kullanılır.

Örnek: www.egitimantolojisi.com 

 

10. Matematikte çarpma işareti yerine kullanılır.

Örnek: 8x5=40                   13x4=52

            8.5=40                    13.4=52

 

UYARI: Rakamlar bazen virgülle veya çizgiyle ayrılmak suretiyle arka arkaya sıralanarak yazılırlar. Bu şekilde yazılan rakamlardan yalnızca sonuncu rakamdan sonra nokta konur.

Örnek: - 5,6 ve 8. maddeler

XIII-XV. yüzyıllar arasında vb. 

 

Öznel ve Nesnel Anlamlı Cümleler

Cümleler ifade ettiği düşüncelerin özelliklerine göre öznel anlamlı cümleler ve nesnel anlamlı cümleler olmak üzere ikiye ayrılır. Biz bu yazımızda öznel anlamlı ve nesnel anlamlı cümleleri açıklayıp bu konuya dair örnekler sunacağız.

Öznel Anlam Nedir? Öznel Anlamlı Cümleler

Söyleyenin kişisel beğenisini, duygu ve düşüncelerini içeren, ifade edilen duyguların, beğenilerin ve düşüncelerin kişiden kişiye göre değiştiği cümlelere öznel anlamlı cümleler denir. Öznel yargılı cümleler, “Bence, bana göre...” anlamı taşıyan cümlelerdir.

Örnek: Antalya ülkemizin en güzel şehridir.

Bu cümledeki “en güzel” ifadesi öznel bir ifadedir ve bu kişiden kişiye değişir. Başkasına göre ülkemizin en güzel şehri başka bir şehir olabilir.

-Yaz mevsiminde en iyi dinlenme yöntemi deniz kıyısında yürümektir.

Bu cümlede “en iyi” ifadesi öznel bir ifadedir ve bu durum da kişiden kişiye göre değişebilir. Başkasına göre yaz mevsiminde en iyi dinlenme yöntemi denizde yüzmek veya başka bir faaliyet olabilir.

Diğer Örnekler:

-Özellikle bu mevsimde yapılan yürüyüşlerin tadına doyulmuyor.

-Ünlü sanatçı, kıyafetiyle herkesin gözlerini kamaştırdı.

-Deniz kenarında yürüyüş yapmak insana bambaşka dünyaların kapılarını açıyor.

Yukarıdaki cümleler kişisel beğenileri ve düşünceleri içerdiği için öznel anlamlı cümlelerdir.

 

2) Nesnel Anlam Nedir? Nesnel Anlamlı Cümleler

Söyleyenin kişisel beğenisini, duygu ve düşüncelerini içermeyen, dile getirilen yargıların kişiden kişiye göre değişmediği cümlelere nesnel anlamlı cümleler denir. Nesnel yargılı cümlelerde dile getirilen yargılar herkesçe kabul görmüş, kanıtlanabilir yargılardır.

Örnek: Cumhuriyetin ilanından sonra siyasal gelişmelerin yanı sıra kültürel faaliyetlerle de ilgilenilmiştir.

Yukarıdaki cümle kişisel duygu ve düşünce içermeyen, kişiden kişiye göre değişmeyen, kanıtlanabilir ve herkesçe kabul görmüş bir yargı içerdiği için nesnel anlamlı cümledir.

Diğer Örnekler:

-Yazarın son romanı üç yüz sayfadan oluşuyor.

-“Küçük Ağa” romanı Tarık Buğra tarafından yazılmıştır.

-Yazar, son kitabında kalabalıklar içinde yalnız kalan bir aydının öyküsünü anlatıyor.

Yukarıdaki cümleler kişisel duygu ve düşünce içermeyen, kişiden kişiye göre değişmeyen, kanıtlanabilir yargılar olduğu için nesnel anlamlıdır. 

Örnek Sorular: 

1) Aşağıdaki cümlelerin hangisi öznel anlamlıdır?

A) Hareket edebilmemiz için beynimiz, sinir hücrelerimiz, kaslarımız ve kemiklerimiz hep birlikte çalışır. 

B) Canberra, altmış yıl önce kurulmuş bir kent. 

C) Hareket edeceğimiz zaman beynimizden kaslarımıza sinir hücrelerimiz aracılığıyla uyarılar gönderilir.

D) Edebiyatımızın deneme türüne olan uzaklığı büyük bir eksiklik gibi gözüküyor. 

Çözüm: A, B ve C seçenekleri herkesçe kabul görmüş kanıtlanabilir yargılar olduğu için nesnel anlamlıdır. D seçeneğinde ise kişisel bir görüş dile getirilmiştir ve bu seçenek öznel anlamlıdır.   Cevap: D

2) Aşağıdaki cümlelerden hangisi nesnel anlamlıdır? 

A) İnsan kitap okumadığı her an kendini ziyanda hisseder. 

B) Sinir hücrelerimiz aracılığıyla gönderilen uyarılar sayesinde kaslarımız harekete geçer. 

C) Dünyanın en zor hissi; kendini ait hissetmediğin bir yerde bulunma zorunluluğudur. 

D) Unutmayın ki insana yaşama sevinci, neşesi katan sadece iyimser insanlardır. 

Çözüm: A, C ve D seçeneklerindeki yargılar kişisel görüşleri içerir ve bu görüşler kişiden kişiye göre değişebilir.  B seçeneğindeki ifade ise herkesçe kabul görmüş, kişiden kişiye göre değişmeyen kanıtlanabilir bir yargıdır ve o yüzden nesnel anlamlıdır.  Cevap: B

Konuyla ilgili birinci testimize BURADAN ulaşabilirsiniz. 

Konuyla ilgili ikinci testimize BURADAN ulaşabilirsiniz. 

Eş Anlamlı, Zıt Anlamlı, Yakın Anlamlı Sözcükler Konu Anlatımı

 

Bu yazımızda sizlere eş anlamlı sözcükler, zıt anlamlı sözcükler ve yakın anlamlı sözcüklerden söz edeceğiz.

Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler

Yazılışları ve okunuşları farklı olmasına rağmen aynı anlamı taşıyan ve birbirlerinin yerine kullanılabilen sözcüklere eş anlamlı sözcükler denir.

Örnek: Gayretini takdir ediyorum.

Çabanı takdir ediyorum.

Yukarıdaki örnekte “gayret” ve “çaba” sözcükleri yazılışları ve okunuşları farklı olmasına rağmen aynı anlamı taşırlar ve birbirlerinin yerine kullanılabilirler.

Bazı Eş Anlamlı Sözcükler:

al-kırmızı

kara-siyah

ak-beyaz

yanıt-cevap

güz-sonbahar

anı-hatıra

gizem-sır

öykü-hikâye

yel-rüzgâr

yüzyıl-asır

lisan-dil

barış-sulh

savaş-harp

ikaz-uyarı

fiil-eylem 

birey-fert

fayda-yarar

cümle-tümce

görev-vazife

 

Zıt (Karşıt) Anlamlı Sözcükler

Anlamca birbirinin karşıtı olan sözcüklere zıt anlamlı sözcükler denir.

Bazı Zıt Anlamlı Sözcükler:

kalın-ince

kısa-uzun

bayat-taze

sıcak-soğuk

korkak-cesur

zengin-fakir

uzak-yakın

gece-gündüz

ağır-hafif

şişman-zayıf

güzel-çirkin

yukarı-aşağı

tembel-çalışkan

cimri-cömert

savaş-barış

ucuz-pahalı

alçak-yüksek

dost-düşman

ilk-son

açık-kapalı 

 

NOT: Bir sözcüğün olumsuzu, o sözcüğün zıt anlamlısı değildir.

Örnek: “gitmek” sözcüğünün zıt anlamlısı “gitmemek” değildir.

“kalmak” sözcüğünün zıt anlamlısı “kalmamak” değildir.

 

Yakın Anlamlı Sözcükler

Yazılışı ve okunuşu farklı olan, eş anlamlı gibi gözükse de birbirinin yerini tutmayan, aralarında anlam farkı bulunan sözcüklere yakın anlamlı sözcükler denir. Yakın anlamlı sözcükler eş anlamlı sözcüklerle karıştırılmamalıdır.

Bazı Yakın Anlamlı Sözcükler:

tanıdık-bildik

saçmak-dağıtmak

dost-arkadaş

tutmak-yakalamak

bakmak-seyretmek

donmak-üşümek

doğru-dürüst

kırılmak-darılmak

yalan-yanlış 

Örnek Sorular: 

1) 5. sınıf öğrencisi Nisa, aşağıya bazı sözcüklerin eş anlamlılarını yazmıştır. Nisa yazdığı bu sözcük çiftlerinin hangisinde yanlışlık yapmıştır? 

A) yüce-ulu          B) tür-çeşit             C) pay-hisse             D) gece-gündüz

Çözüm: A, B ve C seçeneklerinde verilen sözcükler eş anlamlıyken, D seçeneğindeki sözcükler zıt anlamlıdır.   Cevap: D 

2) "çürük-sağlam" sözcükleri arasındaki anlam ilişkisi aşağıdakilerin hangisinde yoktur?

A) sert-yumuşak          B) donmak-üşümek            C) cimri-cömert          D) sığ-derin 

Çözüm: "çürük-sağlam" sözcükleri arasında zıt anlamlılık ilişkisi vardır. Soruda bizden bu sözcükler arasında bulunan anlam ilişkisinin hangisinde olduğu sorulmaktadır. A,C ve D seçeneklerindeki sözcükler zıt anlamlıyken, B seçeneğindeki sözcükler yakın anlamlıdır.     Cevap: B 

3) -Rüzgâr 

    -Meşhur

    -Hatıra 

    Yukarıdaki sözcüklerden herhangi birinin eş anlamlısı aşağıdaki cümlelerin hangisinde yoktur? 

A) Tatlı bir yel, usulca saçlarını okşuyordu. 

B) Bu oyun, anılarımızda yer eden oyunlardan biriydi. 

C) Sonbaharın hüznü yine gönlüme düştü. 

D) Ünlü sanatçının konseri iptal edildi. 

Çözüm: 

A) yel = rüzgâr

B) anı = hatıra 

D) ünlü = meşhur 

C seçeneğinde yukarıda verilmiş sözcüklerden herhangi birinin eş anlamlısı yoktur.     Cevap: C 

Konuyla ilgili testimize BURADAN ulaşabilirsiniz. 

Türkçe Dersi-Haftalık Notlar-1

 

                                              Foto Kaynak:  https://www.pexels.com

Değerli okuyucularımız; bu içeriğimizde "haftanın sözü, sözcükleri, atasözü, deyimi, kuralı, yazarı ve şairi" başta olmak üzere sözcüklerin doğru yazımlarını gösteren "Doğru Yazalım" bölümüne yer vereceğiz. İçeriğimizin tüm öğretmenlerimize ve öğrencilerimize faydalı olması dileğiyle... 

(03.05.2021-09.05.2021)

Haftanın Sözü: İlim hazineye bedeldir; zira hazineyi sen muhafaza edersin, ilim ise seni muhafaza eder. (Nizamülmülk) 

 

 Haftanın Sözcükleri: 

✓Öykünmek: Birinin yaptığı gibi yapmak, birine veya bir şeye benzemeye çalışmak, taklit etmek. 

✓Mihnet: Sıkıntı. 

 

Haftanın Atasözü: 

✓Altın ateşte, insan mihnette belli olur: Altına benzeyen maddenin altın olup olmadığı ateşe dayanıklılık derecesi ile anlaşılabildiği gibi bir kişinin değeri de sıkıntılara katlanma yetisi ile ölçülür.  

 

Haftanın Deyimi: 

✓El emeği, göz nuru: Çoğunlukla insan eliyle üretilen, yapımı uzun zaman alan ve çok emek isteyen ürünler ve bu yolla yapılan işler.  

 Takip Önerileri: 

 https://twitter.com/turkceninderinl

https://www.facebook.com/turkceninderinliklerinde/ 

Doğru Yazalım: 

yanlız X              yalnız ✓

ata sözü X          atasözü ✓

 

Haftanın Kuralı:  Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır: 

Örnekler: Atatürk'üm, Türkiye'mizin, Refik Halit Karay'mış, Ahmet Cevat Emre'dir, Namık Kemal'se, Şinasi'yle, Alman'sınız, Kırgız'ım... (Kaynak: TDK)  

 

Haftanın Yazarı: 

Ahmet Hamdi Tanpınar: Öykü, roman, deneme, makale, gezi yazısı, şiir, edebiyat tarihi gibi alanlarda eserler veren, "Huzur, Mahur Beste, Saatleri Ayarlama Enstitüsü" gibi romanlarıyla edebiyatımızda yer edinen sanatçımızdır. 

Ahmet Hamdi Tanpınar ile ilgili ayrıntılı bilgiye BURADAN ulaşabilirsiniz.

 

Haftanın Şairi: 

Cahit Sıtkı Tarancı: Şiirlerinde yaşama sevinci ve ölüm temalarına yer veren ve "Otuz Beş Yaş" şiiriyle ünlenen ve özdeşleşen şairimiz.